Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 2138 oppslagsord

glipe 2

glipa

verb

Opphav

samanheng med gleipe

Tyding og bruk

  1. vere litt open;
    ikkje gå heilt saman
    Døme
    • det gliper mellom fjølene;
    • glipe med auga
  2. fiske med glip (2)
Artikkelside

glimlampe

substantiv hankjønn eller hokjønn

Tyding og bruk

lampe der lyset kjem av spenning mellom to elektrodar i ein gassfylt behaldar
Artikkelside

glidelyd, glideljod

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

i språkvitskap: overgangslyd mellom to språklydar
Artikkelside

glidande

adjektiv

Tyding og bruk

som flyttar seg jamt eller med lite friksjon;
mjuk, smidig, umerkeleg
Døme
  • flytte seg med ei glidande rørsle

Faste uttrykk

  • glidande overgang
    gradvis endring (mellom to tilstandar)
    • glidande overgangar mellom ulike sjangrar
Artikkelside

realskule, realskole

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

frå 1935 til 1969: skuleform mellom sjuårig folkeskule og gymnas (1)
Artikkelside

recess

substantiv hankjønn

Uttale

resesˊs

Opphav

frå latin, opphavleg ‘det å dra seg attende (etter tinging), referat av tingingar på møte’

Tyding og bruk

om eldre forhold: rettarbot eller lov utferda etter tinging mellom konge og riksråd
Artikkelside

raud

adjektiv

Opphav

norrønt rauðr, samanheng med latin ruber; jamfør rubin

Tyding og bruk

  1. som har ein farge som blod (og som ligg mellom oransje og fiolett i fargespekteret)
    Døme
    • raude roser;
    • vere raud og frisk i kinna;
    • eit raudt hus
  2. politisk radikal;
    Døme
    • politisk er han temmeleg raud

Faste uttrykk

  • den raude hanen gjel
    det brenn;
    det er brann
    • brannvernet har plikt til å rykkje ut når den raude hanen gjel
  • ikkje ha eit raudt øre
    vere heilt blakk
  • på raude rappen
    med ein gong;
    på flygande flekken
  • raud dag
    dag som er markert med raud skrift i kalender;
    fridag
  • raud lykt
    • lykt med raudt glas som blir tend (ved inngangen til ein sal) når billettane til ei framsyning eller ein konsert er utselde
    • fullt hus (1)
      • stykket vart vist kveld etter kveld for raude lykter
  • raud strek
    • raudfarga strek som markerer feil i ein tekst
      • få mange raude strekar
    • grense mellom det som er akseptabelt og det som er uakseptabelt
      • foreldre må setje nokre raude strekar for barna
  • raud tråd
    berande idé, hovudtema
    • gå som ein raud tråd gjennom boka
  • raude gardar
    • avdelingar av væpna kommunistar som har spela ei rolle under uro og revolusjonar i fleire europeiske land
    • ungdomsgrupper som skulle gjennomføre kulturrevolusjonen i Kina 1966–68
  • raude hundar
    barnesjukdom med raudt utslett;
    Rubella
  • raude tal
    tal som syner underskot i rekneskapen for ein driftsperiode
  • raudt kort
    • i idrett: kort som domar viser til utøvar som blir utvist frå tevling eller kamp
    • motseiing, innvending
      • fleire av debattantane burde ha fått raudt kort
  • raudt lys
    • stoppsignal (1)
      • få bot for å køyre på raudt lys
    • det å seie eller få nei til noko;
      avslag (2)
      • regjering gav raudt lys for avgifta;
      • dei fekk raudt lys for prosjektet
  • verke som ein raud klut
    vere årsak til sinne
Artikkelside

raud strek

Tyding og bruk

Sjå: raud, strek
  1. raudfarga strek som markerer feil i ein tekst
    Døme
    • få mange raude strekar
  2. grense mellom det som er akseptabelt og det som er uakseptabelt
    Døme
    • foreldre må setje nokre raude strekar for barna
Artikkelside

realisme

substantiv hankjønn

Opphav

av latin realis; jamfør real (3

Tyding og bruk

  1. haldning som tek utgangspunkt i faktiske tilhøve
    Døme
    • syne ein nøktern realisme;
    • forventinga om økonomisk vekst er det lite realisme i
  2. kunstretning som legg hovudvekta på ei naturtru og nøktern attgjeving av røyndomen;
    jamfør nyrealisme
    Døme
    • etter romantikken i norsk litteratur kom realismen
  3. i filosofi: oppfatning som byggjer på at røynda eksisterer uavhengig av førestillingane våre

Faste uttrykk

  • magisk realisme
    retning innan latinamerikansk etterkrigslitteratur der grensene mellom fantasi og røyndom blir oppheva
Artikkelside

psykososial

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld samspelet mellom det psykiske og det sosiale (2
Døme
  • dei arbeider med å førebyggje psykososiale problem hjå barn og unge
Artikkelside
Side 4 av 214