Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 148 oppslagsord

krut

substantiv inkjekjønn

Opphav

av lågtysk krut, kortform av bussenkrut ‘børsekrydder’

Tyding og bruk

  1. eksplosivt stoff brukt mellom anna til drivmiddel i skytevåpen
    Døme
    • kuler og krut
  2. i overført tyding: kraft, energi
    Døme
    • ein kar med krut i;
    • ei sak med mykje politisk krut

Faste uttrykk

  • halde krutet tørt
    vere budd på kamp
  • ikkje ha funne opp krutet
    vere dum eller godtruen
  • ikkje spare på krutet
    ikkje vere atterhalden med å bruke sterke verkemiddel;
    kome med sterke utsegner
    • han sparte ikkje på krutet da han fortalde kva som hadde skjedd
  • skyte med laust krut
    kome med sterke påstandar som det ikkje er hald i
Artikkelside

lat

adjektiv

Opphav

norrønt latr; jamfør engelsk late ‘sein’

Tyding og bruk

  1. uvillig til å gjere noko;
    utan energi og tiltakslyst;
    Døme
    • vere for lat til å arbeide
  2. som hallar svakt;
    motsett bratt
    Døme
    • ei lat trapp
Artikkelside

landvind

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. vind (1, 1) som blæs på eller frå land;
    til skilnad frå havvind (1)
  2. energi (2) utvunnen ved hjelp av vindturbinar på land
    Døme
    • satse på vasskraft og landvind som energikjelder
Artikkelside

kalori

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk; nylaging av latin calor ‘varme’

Tyding og bruk

  1. eldre eining for mengd varme;
    symbol cal;
    jamfør joule
    Døme
    • 1 kalori = 4,1855 joule
  2. eining for energi i næringsmiddel
    Døme
    • det er mange kaloriar i chips;
    • vere varsam med kaloriane
Artikkelside

konveksjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin , av convehere ‘føre saman’

Tyding og bruk

overføring av til dømes stoff, varme, energi eller elektrisitet ved hjelp av ein straum av væske eller gass
Artikkelside

heite 2

heita

verb

Opphav

norrønt heita

Tyding og bruk

  1. ha til namn
    Døme
    • han heiter Mohamed;
    • kva heiter du?
    • ho heiter Eli etter bestemor si;
    • kva heitte firmaet du arbeidde for?
    • hovudstaden i Noreg heiter Oslo;
    • det fjellet heiter Oksskolten;
    • avisa heiter Agderposten;
    • det er så sant som eg heiter Sara
  2. Døme
    • det er noko som heiter moral;
    • det er ikkje noko som heiter vil ikkje;
    • ho er veldig interessert i alt som heiter sport;
    • dei eig ikkje det som heiter samvit;
    • jobben tappa meg for alt som heiter energi
  3. ha som (korrekt) språkleg nemning
    Døme
    • kva heiter ‘tog’ på tysk?
    • det heiter ‘nitid’, ikkje ‘nitidig’

Faste uttrykk

  • det heiter så
    folk seier at det er slik;
    slik er tradisjonen
    • det heitest så at han skal gifte seg;
    • det heiter så at ein bør gifte seg før ein får barn
  • heite seg
    bli sagt
    • det heiter seg at han drog til Amerika
  • som det heiter
    som det blir kalla;
    som det ofte blir sagt
    • ho er designar, som det heiter;
    • ærlegdom varer lengst, som det heiter
Artikkelside

mølle

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt mylna, av seinlatin molina, av latin mola ‘møllestein’; samanheng med male

Tyding og bruk

  1. (fabrikk)anlegg der ein knuser eller mel noko, særleg korn;
  2. maskin som lagar om ei form for arbeid eller energi til ei anna form
  3. slags brettspel;

Faste uttrykk

  • den som kjem først til mølla, får først male
    den som er først ute, får noko først;
    det har fordelar å vere først ute
  • først til mølla
    brukt for å seie at den som er først ute, får noko først;
    jamfør den som kjem først til mølla, får først male
    • det er berre 200 billettar, så her gjeld det å vere først til mølla
  • få vatn på mølla
    få stadfesta meininga si og derfor kunne hevde henne enda ivrigare enn før;
    bli ivrig
Artikkelside

næringspyramide

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

grafisk framstilling som viser kor mykje energi som er tilgjengeleg på kvart nivå i ei næringskjede
Artikkelside

elektronvolt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

måleining for energi i atomfysikk, kjernefysikk og partikkelfysikk;
symbol eV
Artikkelside

elektromotor

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

motor som gjer om elektrisk energi til mekanisk arbeid
Artikkelside
Side 3 av 15