Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
131 treff

Bokmålsordboka 67 oppslagsord

positiv 1

substantiv hankjønn

Opphav

latin (gradus) positivus ‘gitt (grad)'

Betydning og bruk

i grammatikk: grunnform av adjektiv og adverb;
Eksempel
  • ‘lang’, ‘god’, ‘gjerne’ er positiver
Artikkelside

positiv 2

substantiv hankjønn eller intetkjønn

Opphav

av positiv (4

Betydning og bruk

fotografi med naturlig fordeling av lys og skygge, kopiert negativ (1
Artikkelside

positiv 3

substantiv intetkjønn

Opphav

gjennom fransk; fra latin (organum) positivum ‘orgel som kan stilles, flyttes’

Betydning og bruk

  1. lite orgel med én manual
  2. lite, flyttbart orgel, lirekasse
Artikkelside

positiv 4

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; fra latin positivus ‘satt, gitt’

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • ha en positiv innstilling;
    • stille seg positiv(t) til noe;
    • et positivt svar
    • verdifull, byggende
      • positiv kritikk;
      • støtte opp under positive tendenser;
      • tuberkulinprøven gav positiv reaksjon – påviste smitte
  2. Eksempel
    • jeg vet det positivt
  3. større enn null
    Eksempel
    • positive tall;
    • en positiv handelsbalanse – med større inntekter enn utgifter
  4. om elektrode: som strømmen går ut fra
Artikkelside

legge godviljen til

Betydning og bruk

vise en positiv holdning;
legge til side motforestillinger;
Artikkelside

utmerke

verb

Opphav

betydning delvis påvirket av tysk auszeichnen

Betydning og bruk

  1. refleksivt: være særlig god
    Eksempel
    • eleven utmerker seg i matematikk
  2. kjennetegne (på en positiv måte)
    Eksempel
    • den utholdenhet som utmerker henne
    • også refleksivt:
      • utmerke seg ved stor muskelkraft
Artikkelside

tanke 1

substantiv hankjønn

Opphav

lavtysk danke; beslektet med takk (1 og tykke (3

Betydning og bruk

  1. tankevirksomhet, forestilling i bevisstheten
    Eksempel
    • ofre, skjenke noe(n) en tanke;
    • bare tanken på mat gjør meg kvalm;
    • ha høye tanker om seg selv – en positiv oppfatning;
    • gjøre seg (sine) tanker om noe – trekke (sine) slutninger, tenke over;
    • hvem har satt deg på den tanken? – ideen
  2. Eksempel
    • den menneskelige tanke
  3. en liten mengde av noe
    Eksempel
    • en tanke fløte, takk !
    • en tanke for stor

Faste uttrykk

  • falle i tanker
    være åndsfraværende
  • få ut av tankene
    slutte å tenke på noe eller noen
    • han sliter med å få problemet ut av tankene
  • med tanke på
    når det gjelder
Artikkelside

svale 1

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

norrønt svala

Betydning og bruk

Faste uttrykk

  • en svale gjør ingen sommer
    at noe forekommer en enkelt gang, er ikke nok til å skape en forandring (i positiv retning)
Artikkelside

sunn

adjektiv

Opphav

fra tysk og lavtysk

Betydning og bruk

  1. som har god helse;
    frisk
    Eksempel
    • være sunn og frisk;
    • se sterk og sunn ut
  2. bra for helsa
    Eksempel
    • sunn og nærende kost;
    • mosjon og rikelig med søvn er sunt
  3. sindig, praktisk
    Eksempel
    • sunn skepsis
  4. bra, positiv
    Eksempel
    • sunn ungdom;
    • slikt er ikke sunn lesning for barn
  5. god, solid
    Eksempel
    • bedriften har en sunn økonomi

Faste uttrykk

  • en sunn sjel i et sunt legeme
    god psykisk helse i en frisk og sterk kropp
  • sunn fornuft
    allmenn evne til å oppfatte hva som er hensiktsmessig, rett, klokt eller lignende;
    folkevett
    • bruke sunn fornuft for å avgjøre saken;
    • være utstyrt med sunn fornuft
Artikkelside

meget 2

adverb

Opphav

fra dansk; samme opprinnelse som norrønt mikit

Betydning og bruk

bare foran adjektiv eller adverb i positiv: i høy grad, svært;
jamfør mye
Eksempel
  • du vet meget godt hva jeg mener;
  • en meget fordelaktig avtale;
  • et meget godt resultat;
  • det er meget mulig

Faste uttrykk

  • meget godt
    om eldre forhold: nest beste skolekarakter;
    forkortet M
Artikkelside

Nynorskordboka 64 oppslagsord

positiv 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin (gradus) positivus ‘gjeven grad, grunnform’

Tyding og bruk

i grammatikk: grunnform av adjektiv og adverb; jamfør komparativ (1 og og superlativ (1
Døme
  • positiv til «rikare» og «rikast» er «rik»
Artikkelside

positiv 2

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Tyding og bruk

fotografisk avtrykk, motsett negativ (1
Døme
  • diapositiv
Artikkelside

positiv 3

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin (organum) positivum ‘(orgel) som kan flyttast’

Tyding og bruk

  1. lite orgel, særleg frå barokktida
Artikkelside

positiv 4

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin positivus ‘sett, gjeven’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ha eit positivt syn;
    • stille seg positiv til – sjå med velvilje på, gå inn for;
    • eit positivt svar – samtykkjande, imøtekomande
  2. Døme
    • positiv kunnskap
    • òg som adverb: avgjort, heilt visst
      • eg veit det positivt;
      • det er positivt gale – avgjort, sant å seie
  3. større enn null, på pluss-sida
    Døme
    • positive tal;
    • ha positiv handelsbalanse – ha eksportoverskot
  4. om elektrisk pol: som straumen går ut frå

Faste uttrykk

  • positiv kritikk
    byggjande tilbakemelding eller vurdering
    • forfattaren har fått mykje positiv kritikk
Artikkelside

leggje/snu godsida til

Tyding og bruk

vere blid og positiv;
Sjå: godside
Døme
  • arbeidsgjevaren snudde godsida til og gav dei tilsette ein fridag;
  • vi har lagt godsida til for å hjelpe verksemda
Artikkelside

test

substantiv hankjønn

Opphav

frå engelsk

Tyding og bruk

  1. utprøving av yteevne eller eigenskap til køyretøy, materiale eller liknande
    Døme
    • test av sommardekk
  2. undersøking av intelligens, ferdigheit eller liknande til ein person
    Døme
    • ein test i kunnskap;
    • gjere det bra på testane
  3. analyse av kjemiske eller fysiske eigenskapar
    Døme
    • ta ein test;
    • få svar på testane;
    • ein positiv test betyr at ein er smitta;
    • testene går føre seg i laboratorium
  4. førebuande prøve før konkurranse, arrangement eller liknande;
    jamfør testrenn

Faste uttrykk

  • best i test
    rangert høgast i kvalitet samanlikna med andre, liknande varer
Artikkelside

svale 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt svala

Tyding og bruk

Faste uttrykk

  • ei svale gjer ingen sommar
    eitt teikn åleine er ikkje nok til at ein kan stole på at ei utvikling går i positiv retning
Artikkelside

sunn

adjektiv

Opphav

frå lågtysk og tysk

Tyding og bruk

  1. som har god helse;
    Døme
    • vere sunn og frisk;
    • sjå sterk og sunn ut
  2. god for helsa;
    Døme
    • sunn og nærande kost;
    • mosjon er sunt
  3. som syner omtanke;
    fornuftig, praktisk
    Døme
    • sunn skepsis
  4. bra, positiv
    Døme
    • sunn ungdom;
    • slikt er ikkje sunn lesnad for barn
  5. god, solid
    Døme
    • verksemda har ein sunn økonomi

Faste uttrykk

  • ei sunn sjel i ein sunn lekam
    god psykisk helse i ein frisk og sterk kropp
  • sunn fornuft
    allmenn evne til å oppfatte kva som er hensiktsmessig, rett, klokt eller liknande;
    folkevit
    • bruke sunn fornuft for å avgjere saka;
    • vere utstyrt med sunn fornuft
Artikkelside

sidestykke

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. stykke som utgjer sida i noko
    Døme
    • sidestykket på ein sofa
  2. noko som er jamgodt med noko anna
    Døme
    • ein finn ikkje sidestykke i norsk historie

Faste uttrykk

  • sakne sidestykke
    skilje seg ut på positiv eller negativ måte
    • eit engasjement som saknar sidestykke
  • utan sidestykke
    utan like
    • ei bragd utan sidestykke;
    • det er ei katastrofe utan sidestykke
Artikkelside

ikkje

adverb

Opphav

norrønt ekki

Tyding og bruk

  1. brukt til å nekte innhaldet i ei setning
    Døme
    • eg røykjer ikkje;
    • han vil ikkje gå;
    • er han ikkje gått enno?
    • ikkje veit eg korleis det skal gå;
    • meg skremmer han ikkje;
    • kvifor ikkje det?
    • brukt i undersetning
      • ho sa at ho ikkje ville reise;
      • da han ikkje var komen til rett tid, gjekk dei;
      • det er ikkje det at han ikkje greier det
  2. brukt i spørjesetning der ein ventar eit stadfestande svar
    Døme
    • er ho ikkje stor og sterk?
    • luktar det ikkje fælt?
  3. brukt for å uttrykkje ei spørjande eller tvilande tyding
    Døme
    • han går da vel ikkje og mistrivst og stundar heim?
    • du har vel ikkje ein tiar å låne meg?
  4. brukt i utbrot der den nektande utsegna har positiv tyding
    Døme
    • sanneleg er det ikkje Mari som sit der!
  5. brukt for å gje eit einskilt ord eller ledd nektande tyding
    Døme
    • ikkje ein lyd høyrde dei;
    • ikkje nokon skulle vite det;
    • han kunne kanskje ikkje lese?
  6. brukt saman med adjektiv som nemner dårleg kvalitet, låg grad eller liknande, for å uttrykkje motsett tyding
    Døme
    • det var ikkje dårleg!
    • det var ikkje lite han fekk gjort

Faste uttrykk

  • ikkje det eg veit
    brukt for å svare nektande, men med atterhald
    • har han flytta? Ikkje det eg veit
  • ikkje for det
    brukt for å hindre at nokon legg for stor vekt på ei føregåande ytring
    • fekk du verkeleg alt det der? Ja, ikkje for det, du har jo fortent det
  • ikkje for å …
    brukt for å seie imot ei mogleg innvending
    • ikkje for å skryte, men eg har hatt mange viktige verv
  • ikkje sant
    • brukt som ei oppmoding til å stadfeste eller godkjenne innhaldet i ei ytring
      • du ser det for deg, ikkje sant?
    • brukt for å stadfeste innhaldet i noko ein annan seier
      • det var utruleg vakkert. Ja, ikkje sant?
Artikkelside
Side 1 av 7