Avansert søk

Nynorskordboka 254 oppslagsord

tilhøve

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

omstende eller ytre vilkår for korleis noko artar seg;
stode, tilstand;
forhold (1)
Døme
- tilpasse seg nye tilhøve;
- leggje tilhøva til rettes;
- tilhøva i Europa
- - arbeidstilhøve
  - klimatilhøve
  - samfunnstilhøve
relasjon eller samband mellom to personar, fenomen eller liknande;
forhold (2), samband
Døme
- tilhøvet mellom partane;
- ha eit godt tilhøve til nokon;
- tilhøvet mellom kyrkja og staten
- - makttilhøve
  - årsakstilhøve
proporsjon eller samsvar mellom ulike faktorar;
forhold (4)
Døme
- landet kravde eit fast tilhøve mellom prisane på råvarer og ferdigvarer

uvenleg, uvennleg

adjektiv

Tyding og bruk

ikkje venleg;

Døme

vere uvenleg mot nokon;
ei uvenleg handling – handling som fører til dårleg tilhøve (til dømes mellom to land)

slavekår

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

tilhøve som ein slave (1 lever under
ufrie kår (1) med mykje arbeid og slit

lei 3

adjektiv

Opphav

norrønt leiðr

Tyding og bruk

som gjev ubehag;
kvidesam (2), pinleg (1)
Døme
- ei lei sak;
- det er leitt å umake henne;
- det er leitt å snakke om slike ting
som det er bry (1 eller plage (1 med;
brysam;
fæl (1), slem (3
Døme
- ei lei sjuke;
- vere lei mot nokon;
- han er lei til å lyge
som kjenner keisemd eller uhug;
kei (2, 1), trøytt (3)
Døme
- lut lei;
- lutande lei;
- vere lei av noko
- - matlei
  - skulelei
som er trist (1) til sinns;
nedstemd, sorgfull
Døme
- vere lei seg
om tilhøve: synd, sørgjeleg
Døme
- det var leitt han ikkje kom
misnøgd, vond (3)
Døme
- vere lei på ein for noko

Faste uttrykk

seie seg lei for
seie at ein er lei seg for eller angrar på noko
sjå seg lei på
få nok av
vere lei for
gjere ein vondt
eg er lei for det

utanskjers, utaskjers

adjektiv

Tyding og bruk

som finst eller gjeld tilhøve utanfor skjergarden
Døme
- utanskjers trafikk
- brukt som adverb:
  segle utanskjers
særleg om oljeverksemd: som går føre seg eller finst til havs, utanfor kysten eller utanfor skjergarden;
offshore
som går føre seg i utlandet
Døme
- ho tok utdanninga si utanskjers

ultralokal

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld svært lokale ( tilhøve

Døme

drive med ultralokal politikk

under 2

preposisjon

Opphav

norrønt undir, opphavleg komparativ av norrønt und ‘under’

Tyding og bruk

på undersida av;
nedanfor, innunder (2)
Døme
- dei bur to etasjar under meg;
- liggje under senga;
- krype under bordet;
- køyre under brua;
- liggje under dyna;
- nå opp under taket;
- symje under vatn;
- ha fast grunn under føtene
med lågare tal eller verdi enn;
mindre eller færre enn;
motsett over (1)
Døme
- temperatur under null;
- 20 m under vassflata;
- ho er under 20 år;
- selje noko under innkjøpspris
på baksida eller innsida av
Døme
- ha lort under neglene;
- stikke noko under kleda;
- halde ei mappe under armen;
- ha på ei tynn trøye under jakka
ved (nedre) kanten av
Døme
- bu under fjellet;
- sitje under treet
innanfor tidsrommet av;
samstundes med, i løpet av
Døme
- leve under krigen;
- skaden skjedde under flyttinga;
- halde seg taus under middagen
som høyrer til;
styrt av, underordna (2)
Døme
- stå under kommandoen hennar;
- ha mykje folk under seg;
- Noreg under kong Sverre;
- segle under norsk flagg;
- dette sorterer under eit anna departement
utsett for;
følgd av
Døme
- under tvil;
- under alle omstende;
- under visse vilkår;
- arbeide under press;
- leve under elendige tilhøve
til gjenstand for;
underlagd
Døme
- halde nokon under oppsikt;
- lova er under revisjon;
- kome under tilsyn av lege;
- saka er under behandling
kjend ved;
knytt til
Døme
- gå under namnet Gulosten;
- skrive under pseudonym

Faste uttrykk

gå under
søkke; øydeleggjast
gå under jorda
gøyme seg;
gå i skjul
leggje under seg
eigne til seg, ta makt over
liggje under
liggje dårlegast an i tevling;
liggje etter;
motsett leie (3, 5)
liggje under med to mål til pause
seks fot under
i grava
ho gjev seg ikkje før ho ligg seks fot under

ting 1

substantiv hankjønn

Opphav

same opphav som ting (

Tyding og bruk

omstende i tilværet eller naturen;
sak (7), målemne, tilhøve (1)
Døme
- eg må snakke med deg om ein ting;
- mange ting kom i vegen;
- visse ting tyder på det;
- ho har lett for å gløyme ting;
- sånne ting likar eg ikkje;
- endringa er ein god ting for oss alle;
- dei viktige tinga i livet
noko som førekjem eller finn stad;
gjerning (2), handling (1), fenomen (1), hending
Døme
- utføre store ting;
- dei venta seg mange ting av han;
- oppleve fæle ting;
- det gjekk føre seg merkelege ting;
- gjere ting i lag;
- drive med andre ting
mindre stykke av fysisk masse;
gjenstand (1), emne (1, 2)
Døme
- kjøpe inn ting ein treng;
- pakke saman tinga sine;
- ha huset fullt av ting;
- ha vakre ting rundt seg
kunnskap eller dugleik som høyrer med til eit arbeid eller fag
Døme
- ho kan sine ting;
- lære nye ting;
- han er god på mange ting
i bunden form eintall: løysinga (1, poenget
Døme
- tingen med brokkoli er å dampe han i smør;
- tingen er berre at han er litt sjenert

Faste uttrykk

ikkje den ting
ikkje noko
det er ikkje den ting dei ikkje kan klare
ingen ting
ikkje noko;
ingenting (2
ho visste ingen ting
ting og tang
ofte brukt om gjenstandar: eit og anna
finne fram ting og tang frå kjellaren;
butikken sel ting og tang til badet;
diskutere ting og tang under møtet

trøysteslaus

adjektiv

Tyding og bruk

som vekkjer sorg og tungsinn;

trist, deprimerande, elendig

Døme

trøysteslause tilhøve;
eit trøysteslaust liv;
eit trøysteslaust syn møtte oss i den fattige gata

sønnanfjelsk, sønnafjelsk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld folk og tilhøve sør for Dovrefjell;

jamfør sønnanfjells

Døme

det sønnanfjelske Noreg

Resultat per side: