Avansert søk

Nynorskordboka 73 oppslagsord

starte

starta

verb

Opphav

frå engelsk ‘fare av stad’; samanheng med styrte

Tyding og bruk

byrje på ein aktivitet, eit tiltak, ei verksemd eller liknande
Døme
- vi startar klokka åtte i morgon;
- starte på studia til hausten
setje av stad (på signal) i ei idrettstevling
Døme
- førstemann startar no;
- ho startar ikkje i dag
byrje å gå;
verke
Døme
- motoren ville ikkje starte
sende deltakarar av stad i ei idrettstevling
Døme
- det tok lang tid å få starta alle løparane;
- starte feltet
få i gang;
setje i gang
Døme
- starte bilen;
- starte ei forretning

Faste uttrykk

starte opp
byrje ei verksemd, ein aktivitet eller liknande;
setje i gang (for første gong);
etablere;
jamfør oppstart

utolmodig

adjektiv

Tyding og bruk

som greier dårleg å vente eller halde ut;

utidig, utolig

Døme

vere utolmodig etter å starte

brukt som adverb:
- vente utolmodig

kunstig

adjektiv

Opphav

av lågtysk kunstich

Tyding og bruk

laga av menneske eller maskinar;
syntetisk (2);
til skilnad frå naturleg (2)
Døme
- ho hadde to kunstige hofter;
- dropsa var laga med kunstig søtstoff
som ikkje verkar ekte eller oppriktig;
unaturleg, tilgjord
Døme
- setje eit kunstig skilje;
- han hadde ei kunstig framferd
- brukt som adverb
  ho oppførte seg kunstig og unaturleg

Faste uttrykk

kunstig anding
- metode for å starte eller oppretthalde anding hos ein person som ikkje pustar sjølv
  dei gav kunstig anding og hjartemassasje til sjukebilen kom
- økonomisk eller annan støtte til verksemd eller liknande som ikkje ville klart seg utan
  næringa har fått millionar i kunsting anding
kunstig intelligens
eigenskap ved datamaskinar som minner om menneskeleg intelligens, til dømes evne til å lære og korrigere seg sjølv;
jamfør KI
kunstig koma
det at ein person er lagt i koma (1 under medisinsk kontroll, for at pasienten skal få ro og sleppe påkjenningar

masse 1

substantiv hankjønn

Opphav

av latin massa ‘deig, klump’; av gresk maza ‘mjøldeig’, av massein ‘kna’

Tyding og bruk

(formlaust) stoff;
substans, ofte som råmateriale til noko
Døme
- ein glødande masse;
- køyre vekk masse frå tunnelarbeidet
- - hjernemasse
  - kokosmasse
  - papirmasse
i fysikk: stoffmengd i ein lekam, målt i kilogram;
til skilnad frå vekt (1)
Døme
- ein masse på 1 kilogram veg om lag 1 newton på jorda
- - atommasse
særleg i bunden form: folk flest;
dei breie laga av folket
Døme
- leiarane har lite kontakt med massane

Faste uttrykk

kritisk masse
minste mengd av eit radioaktivt stoff som skal til for å starte ein kjedereaksjon

eliteklasse

substantiv hokjønn eller hankjønn

Tyding og bruk

klasse (1, 3) av dei beste i ei idrettsgrein eller ein disiplin (2)
Døme
- laget skal spele i eliteklassen;
- ho dansar i eliteklassen
klasse (1, 4) for dei beste
Døme
- han skal starte i eliteklassen
i overført tyding: gruppe av dei beste
Døme
- ein litterær handverkar i eliteklassen

setje segl

Tyding og bruk

Sjå: segl

heise segla på eit fartøy opp sånn at det kan segle
setje i gang, starte

segl 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt segl

Tyding og bruk

stor duk (1), ofte trekanta eller firkanta, som er festa i ei mast (1) eller liknande på ein båt, eit skip eller anna fartøy, og som fangar vinden og driv fartøyet framover
Døme
- vinden fylte segla
- - bramsegl
  - råsegl
  - skværsegl
utspent duk eller presenning som skal fange opp noko, eller som skal verne mot noko
- - brannsegl
  - solsegl

Faste uttrykk

berge/stryke/reve segl
- ta inn segla eller minske storleiken på segla på eit fartøy
  mannskapet reva segla;
  vi må berge segla i dette vêret;
  dei strauk segla for å få kontroll over skipet
- setje ned tempoet, bremse
for fulle segl
- med alle segla heiste og dermed i høg fart
  skonnerten kom mot oss for fulle segl
- med stor fart, kraft og energi
  julesalet går for fulle segl
setje alle segl til
- ha alle segla heiste og dermed segle i stor fart
- setje alle krefter inn;
  setje alle klutar til
  dei har sett alle segl til for å stoppe fråflytjinga
setje segl
- heise segla på eit fartøy opp sånn at det kan segle
- setje i gang, starte
ta rev i segla
- trekkje felt i eit segl ned mot bommen for å få mindre seglflate
- gå meir varsamt fram;
  moderere seg
under segl
på reise;
underveis
fullriggaren var under segl mot fjerne strender
vind i segla
medgang;
suksess
firmaet har vind i segla for tida

tenne på

Tyding og bruk

Sjå: tenne

starte brann
Døme
- nokon prøvde å tenne på huset
bli oppglødd;
kjenne seg tiltrekt av
Døme
- tenne på utstrålinga til nokon;
- sjefen tende på ideen

tenning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å tenne eller bli tend
Døme
- tenning av stearinlys
mekanisme til å starte ein motor med
Døme
- slå av tenninga
nøkkelhol eller knapp som styrer tenning (2)
Døme
- setje nøkkelen i tenninga
måte å få ein ladning til å detonere på
Døme
- elektrisk tenning
det å vere kjenslemessig øst opp;
oppøsing, oppegging
Døme
- ha full tenning;
- euforien gav erotisk tenning

Faste uttrykk

få tenning
- bli oppglødd
  få full tenning av ei løfterik tale
- bli sterkt tiltrekt av noko eller nokon
  ho fekk tenning av fantasiane

tenne 1

tenna

verb

Opphav

mellomnorsk tenda; jamfør norrønt tendra

Tyding og bruk

få noko til å brenne;
kveikje, tendre (1
Døme
- tenne bål;
- tenne ei fyrstikk;
- tenne seg ein sigarett
skru på elektrisk lys
Døme
- tenne ei fyrlykt;
- tenne taklampa;
- tenne blinklyset i rundkjøringar
få ein sprengladning til å gå av
Døme
- tenne fyrverkeri;
- tenne ei bombe
aktivere tenning (2)
Døme
- motoren tende på første forsøk
fate eld, fengje
Døme
- det tende i flishaugen
gjere oppglødd;
inspirere
Døme
- talaren tende tilhøyrarane
bli eller gjere seksuelt lysten
Døme
- tanken tende ho;
- dei tende kvarandre med ein gong
få til å loge opp;
vekkje til live
Døme
- tenne ei von;
- tenne gneisten i partiet

Faste uttrykk

tenne opp
lage eld
tenne opp i peisen
tenne på
- starte brann
  nokon prøvde å tenne på huset
- bli oppglødd;
  kjenne seg tiltrekt av
  tenne på utstrålinga til nokon;
  sjefen tende på ideen
tenne på alle pluggane
bli eitrande sinna

Resultat per side: