Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 225 oppslagsord

snø 2, snøe

snøa

verb

Opphav

norrønt snjóva

Tyding og bruk

falle snø;
kome nedbør som snø
- det snødde jamt og tett
fyllast eller bli dekt med snø
- vegen snør att, full

Faste uttrykk

snø inne
bli isolert på grunn av sterkt snøfall
snø ned
bli dekt av snø

Artikkelside

snø 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt snjór, snær

Tyding og bruk

nedbør som fell som iskrystallar

Døme

nysnø;
kram, tørr, våt snø;
rein og kvit som snø;
det kom 15 cm (med) snø i natt;
snøen kom like før jul – dvs la seg for vinteren;
snøen ligg enno høg i fjellet

Faste uttrykk

snøen som fall i fjor
det som høyrer fortida til

Artikkelside

så 3, so 1

konjunksjon

Tyding og bruk

innleier ei hovudsetning som uttrykkjer følgje, resultat eller konklusjon av det føregåande

Døme

han er bortreist, så han kan ikkje kome;
du er jo fødd her, så du kjenner vel alle?
det byrja å snø, så vi gjekk ikkje ut likevel

Faste uttrykk

så det så
brukt for å seie at ein ikkje vil ha meir diskusjon
du kan ikkje bevise noko. Så det så!

Artikkelside

kvit

adjektiv

Opphav

norrønt hvítr

Tyding og bruk

med same farge som nyfallen snø (eit fargeinntrykk som kjem fram når mest alt lyset blir kasta attende)
Døme
- kvit skjorte;
- teikne på kvitt papir;
- det kvite huset;
- smile med kvite tenner;
- ete fiskebollar i kvit saus til middag;
- bli heilt kvit i håret
- - drivkvit
  - snøkvit
om person eller folkegruppe: som har medfødd lys hudfarge;
jamfør brun (2, 2) og svart (2, 2)
Døme
- kvite menn frå Europa;
- det kvite mindretalet i Sør-Afrika
- brukt som substantiv:
  det økonomiske gapet mellom kvite og svarte i USA
om person: med unormalt lys hudfarge, til dømes på grunn av sinnsrørsle eller hardt strev
Døme
- vere kvit av sinne;
- vere kvit og bleik av inneliv
brukt som substantiv: sjakkspelar med kvite brikker
Døme
- kvit vinn med eit overraskande trekk;
- springaren til kvit vart sett ut av spel
om eldre forhold, brukt som substantiv: antirevolusjonær, antikommunistisk (etter den kongelege franske lilja)
Døme
- kampen mellom dei raude og dei kvite

Faste uttrykk

det kvite i auga
den kvite senehinna i auga
ho var så sint at vi berre såg det kvite i auga
gå kvit
om sjø eller bølgjer: ha skumtoppar
sjøen går kvit
heise det kvite flagget
overgje seg
kvit brur
brur kledd i kvitt
ho skal stå kvit brur
kvit elefant
noko dyrt og unyttig
kvit fisk
fisk som er kvit i kjøtet, til dømes torsk og sei
kvit jul
jul med snø
kvit lygn
lygn for å spare nokon for ei lei sanning;
naudlygn
kvit magi
hekseri og trolldom som ikkje skader andre
kvit månad
månad utan alkoholbruk
kvit slavehandel
handel med personar med lys hudfarge, særleg kvinner, som blir selde som billig arbeidskraft eller til prostitusjon
kvit som eit laken
svært bleik
han vart kvit som eit laken i andletet
kvitt brød
finbrød
kvitt flagg
parlamentærflagg
kvitt gull
legering av gull, kopar, sink og nikkel som er mykje brukt i smykke
kvitt kjøt
kjøt frå fjørfe, særleg kylling og kalkun
forbruket av kvitt kjøt har auka
på det kvite lerretet
på filmduken, ved filmen
skyte ein kvit pinn etter
gje opp som tapt;
gje opp vona om

Artikkelside

trakke, tråkke

trakka, tråkka

verb

Opphav

av trø (

Tyding og bruk

setje foten mot eit underlag;
gå og trø (3, 1) (på same staden)
Døme
- hesten stod og trakka og ville av stad
flytte på seg til fots;
vere i stadig rørsle att og fram
Døme
- gå og trakke i dørene
stampe eller jamne med føtene
Døme
- trakke høylasset;
- trakke ned graset;
- trakke unnarennet i ein hoppbakke;
- det er trakka veg i snøen
setje foten på eller i noko
Døme
- trakke på pedalane;
- ho trakkar på gassen;
- ungane trakka i sølepyttane

Faste uttrykk

trakke i salaten
gjere eller seie noko uhøveleg;
dumme seg ut
trakke opp
lage spor eller veg i terrreng eller snø
trakke opp ein sti;
han trakka opp ei skiløype
trakke over
setje foten feil slik at ein skar okla
trakke på
behandle nokon dårleg og nedverdigande
ho trakkar på folk;
han kjende seg trakka på;
ein må ikkje la seg trakke på;
dei ville ikkje bli trakka på

Artikkelside

til 1

preposisjon

Opphav

norrønt til, oftast med genitiv

Tyding og bruk

brukt til å uttrykkje reise(mål), sluttpunkt for ei rørsle:
Døme
- køyre til byen;
- reise til fjells, sjøs;
- kome til gards;
- gå til altars;
- gå, setje seg til bords;
- gå, leggje seg til sengs;
- søkke til botnar el. til botns;
- dra frå stad til stad;
- følgje (nokon) til døra;
- gå til dokteren;
- spele ballen til nokon
- brukt for å uttrykkje rørsle i ei viss retning:
  vike til sides;
  ta av til høgre;
  vere festa til noko;
  gå heim, be, ha, få til middag(s);
  kome til (verda) – bli fødd;
  setje barn til verda;
  vakne til ein ny dag;
  gje noko til nokon;
  stille til disposisjon;
  tale til folket;
  bli til noko (stort);
  gå til verket – gå i gang;
  gå hardt til verks – fare hardt fram;
  vere kalla til misjonær;
  gjere nokon til lygnar, narr;
  lese, stryke til eksamen;
  kome til rette(s), til sin rett;
  ha tillit til;
  setje si lit til noko(n);
  ha, få kjennskap til;
  tiltjukning til snø
- som adverb:
  strøyme til;
  kome til;
  slå til – hende; godta eit tilbod;
  friskne til;
  isen frys til;
  lyte, måtte til – måtte gje seg; måtte gjere noko
brukt for å uttrykkje tilstand:
Døme
- liggje til sengs;
- stå til rors;
- vere langt til havs;
- sitje til bords;
- vere til stades;
- reise til fots;
- stå til rådvelde;
- hus til leige;
- ha til eige
- stå lagleg til;
  det står bra til;
  vere glad til;
  halde til (på ein stad)
brukt til å uttrykkje retning, rørsle, overgang:
Døme
- utsyn til sjøen;
- snu ryggen til noko(n);
- ta til gråten, kniven;
- ta til beins;
- andlet til andlet;
- lytte, smile til noko(n);
- referere, syne til ei sak;
- vere villig til noko;
- teikn til betring;
- fryse til is;
- trollet vart til stein;
- bli kåra, utnemnd, vald til bisp;
- kome til syne(s)
brukt for å uttrykkje grense, tidspunkt:
Døme
- åkeren når ned til elva;
- stå i vatn til knes el. knea;
- eit oppgåvesvar til toppkarakter;
- her er rom til tolv;
- bli ferdig til våren;
- vente til seinare;
- flytte inn til jul;
- til dauden skil oss;
- kjøpe bil til hundre tusen;
- det kostar frå fem til ti tusen;
- frå 1972 til i dag;
- til same tid;
- alt til si tid;
- til alle tider;
- no til dags
brukt for å uttrykkje føremål:
Døme
- ta åkeren til veg;
- ordne alt til eigen fordel;
- få boka til gjennomsyn;
- kome til hjelp;
- reiskap til å grave med;
- rope inn til mat;
- rå til noko;
- duge til noko;
- kle seg til fest;
- ha graut til middag(s);
- ha pengar til bil;
- ha noko til merke;
- høve til bonde;
- vere noko, mykje til talar;
- til gagns – grundig; sjå gagn
brukt for å uttrykkje evne, høve, utveg, årsak:
Døme
- vere dårleg til beins;
- i form til å sykle;
- vere til glede, til hjelp, til skade, til sorg;
- ein skuff til å låse;
- grunn til å gråte;
- vere opphav til noko
brukt for å uttrykkje samband, omsyn:
Døme
- knyte seg til noko(n);
- drikke vatn til maten;
- høyre til;
- det ligg til slekta;
- bispen til Agder;
- bli rekna til familien;
- har du sett noko til det?
- ein tulling til mann
brukt for å uttrykkje samanlikning:
Døme
- for stor til å gråte;
- for god til å kaste;
- ho er klok til å vere så lita;
- ha råd til, rett til noko
brukt for å uttrykkje eigedomstilhøve, årsak:
Døme
- mor til jenta;
- bror til snikkaren – åt, av;
- ha bispen til morbror – som;
- nykelen til huset
brukt framfor infinitivsmerke:
Døme
- vere snar til å gå
i samansetningar med adverb:
Døme
- inntil;
- opptil el. opp til
som konjunksjon: til dess at
Døme
- eg blir her til ho kjem;
- han sprang til han stupte

Faste uttrykk

sleppe til
få plass;
få vere med
han slepp ikkje til på kjøkenet
slumpe til
hende på slump
ta til
byrje, starte
vere til
finnast, eksistere

Artikkelside

teikn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt teikn eller tákn

Tyding og bruk

merke brukt til identifisering
Døme
- gjere teikn til nokon;
- ikkje vise teikn til anger;
- det er ikkje teikn til snø enno;
- dugnaden er eit teikn på god naboskap
- - kjenneteikn
  - krossteikn
  - stjerneteikn
symbol for eit tydingsinnhald, særleg om del av alfabet eller skriftsystem
- - bokstavteikn
  - runeteikn
  - skiljeteikn
  - talteikn
varsel (2)
Døme
- eit godt teikn;
- teikn i i tida;
- teikn og under

Faste uttrykk

teikn i sol og måne
teikn som tyder på at noko kjem til å hende

Artikkelside

stund

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt stund; samanheng med stå (

Tyding og bruk

(stutt) tidsrom;
augeblink
Døme
- i denne stunda;
- i same stunda;
- den store stunda er komen;
- kome om ei lita stund;
- vente ei god stund;
- ha sine lyse stunder;
- ha ei ledig stund;
- ha ei hyggjeleg stund saman
tid, høve
Døme
- ikkje ha stunder til noko

Faste uttrykk

kvar stund
kva tid som helst
snø kjem kvar stund
leve i stunda
leve utan tanke på framtida
med tid og stunder
med tida;
etter kvart;
før eller seinare

Artikkelside

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

som tek mykje plass eller rom;
diger, dryg, svær, motsett liten
Døme
- ei stor bygd;
- store hus;
- vekse seg stor og sterk;
- vere stor for alderen;
- ein stor flokk, familie
- som uttrykk for redsle eller undring:
  gjere store auge
- brei
  eit stort smil
- god, varm
  ha eit stort hjarte
- i musikk:
  den store oktaven – oktaven nedanfor den vesle oktaven
som gjer mykje av seg;
monaleg, omfattande
Døme
- ei stor verksemd;
- Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
- tene store pengar;
- ein stor del av folket;
- stor skilnad;
- gjere stor skade;
- i stor målestokk;
- selje, kjøpe i stort;
- gjere nokon ei stor teneste
- vesentleg, viktig
  eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
  det store spørsmålet er ...;
  dra opp dei store linjene;
  i store drag;
  ei stor glede, sorg
- høg (1
  (ikkje) ha store tankar om noko(n)
- sterk
  bruke store ord
- ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
  kor stor vart fangsten?
  huset er 104 m² stort
- som adverb
  glede seg stort over, til noko;
  dominere stort
- med nekting
  ikkje ete stort;
  ikkje sjå stort anna enn bilar på turen;
  ho kan ikkje vere stort over 20 år
- i komparativ
  arbeide for større rettferd
- absolutt komparativ: heller dryg
  ein større lekkasje;
  det var ikkje noko større med snø
- i superlativ
  med største glede
som har høg (sosial) stilling
Døme
- vere ein stor mann i kommunen
- dugande, vidkjend
  ho har vorte ein stor forskar;
  ein stor vitskapsmann, forfattar, idrettsmann;
  det blir nok noko stort av henne
- ovmodig
  bli, vere stor på det
fin, flott (3
Døme
- (ikkje) vere stort van;
- halde ein stor middag, eit stort selskap
- ikkje småleg
  vere stor nok til å vedgå ein feil;
  sjå stort på det
- ordentleg, retteleg
  du er ein stor tosk, ein stor unge
- full, heil (1
  den store kjærleiken
- fullstendig
  det store tomrommet
- i utrop:
  du store Gud, kinesar, min!

Faste uttrykk

i det store og heile
alt i alt, stort sett, jamt over
store og små
vaksne og barn
vere stor i kjeften
bruke sterke ord;
vere skrytete

Artikkelside

stampe 2

stampa

verb

Opphav

same opphav som stappe (

Tyding og bruk

arbeide (noko) tett saman med tramping, støyting eller banking
Døme
- stampe graut;
- stampe i hop, saman sanden i ei form
tøve (1), valke
Døme
- stampe vadmål
trakke, trampe (2
Døme
- stå og stampe i golvet;
- gå og stampe i djup snø;
- stampe imot alle endringar – arbeide imot
om fartøy: hogge (3) med framstamnen i sjøane utan å kome seg nemnande fram
Døme
- båten stampa i sjøane
i bridge: melde stampemelding

Faste uttrykk

stampe opp av jorda
trylle noko fram av inkje

Artikkelside

Side 1 av 23

Resultat per side:

Avansert søk

Nynorskordboka 225 oppslagsord

snø 2II, snøe

snøa

Opphav

Tyding og bruk

Faste uttrykk

snø 1I

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

så 3III, so 1I

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

kvit

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

trakke, tråkke

trakka, tråkka

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

til 1I

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

teikn

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

stund

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

stor

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

stampe 2II

stampa

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

snø 2, snøe

snø 1

så 3, so 1

til 1

stampe 2