Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
16 treff

Nynorskordboka 16 oppslagsord

odd

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt oddr; samanheng med or (4

Tyding og bruk

  1. kvass eller tynn ende på reiskap til å skjere eller stikke med
  2. i overført tyding: noko som sårar eller skar;
    Døme
    • bryte odden av eit åtak
Artikkelside

butt 3

adjektiv

Opphav

frå lågtysk ‘klumpete’; samanheng med butt (2

Tyding og bruk

utan skarp odd eller egg;
avrunda;
til skilnad frå kvass (2, 1) og spiss (2, 1)
Døme
  • ein butt kniv;
  • eit breitt andlet med butt nase
Artikkelside

stimulere

stimulera

verb

Opphav

frå latin, av stimulus ‘odd, pigg’

Tyding og bruk

verke opplivande;
setje fart i;
jamfør stimulerande
Døme
  • kremen skal stimulere huda;
  • kaffien stimulerte meg;
  • premien skal stimulere til auka innsats
Artikkelside

spiss 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. kvass, skarp ende;
    Døme
    • ei nål endar i ein spiss
  2. fremste delen av noko
    Døme
    • gå i spissen av 17. mai-toget
  3. person som merkjer seg ut;
    Døme
    • spissane i fagrørsla
  4. i fotball: angrepsspelar i fremste lagdelen
    Døme
    • spele spiss;
    • eit lag har til vanleg ein eller to spissar
  5. skjerpande smakstilsetjing
    Døme
    • setje ein spiss på sausen med litt raudvin

Faste uttrykk

  • i spissen for
    i leiinga av;
    i brodden for
    • stå i spissen for arbeidet;
    • gå i spissen for å samle inn pengar
  • setje ein spiss på
    gjere ekstra god;
    auke verknaden av
    • turistane tykte vêret sette ein spiss på opplevinga
  • setje på spissen
    presse til det ytste;
    framstille på ein skarp måte for å provosere fram ein reaksjon
    • partiet ynskte å opptre smidig og ikkje setje saka på spissen
Artikkelside

spiss 2

adjektiv

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. som har odd (1) eller spiss (1, 1);
    som smalnar mot enden;
    Døme
    • ein spiss blyant;
    • spisse fjell;
    • ha spiss nase
  2. som har skarpe, markerte drag
    Døme
    • eit spist andlet
  3. skarp og avvisande;
    hånleg, spotsk, spydig
    Døme
    • eit spist svar
    • brukt som adverb:
      • smile spist

Faste uttrykk

  • ha spisse olbogar
    kome seg fram;
    vere frekk og pågåande;
    gjere karriere utan å ta omsyn til andre
  • spiss vinkel
    • vinkel under 90°
    • i lagspel: utgangspunkt for spark, kast eller skot langt nede mot dødlinja på sida av målet
      • skyte ballen frå spiss vinkel
Artikkelside

brodd

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt broddr

Tyding og bruk

  1. spiss tapp, odd, pigg
    Døme
    • brodden på ein skistav
  2. metallplate med piggar på til å feste under skoa på glatt føre
    Døme
    • gå med broddar
  3. kvass stikkereiskap hos somme dyr, særleg insekt
    Døme
    • bier og kvefs har brodd
  4. i overført tyding: noko som verkar sårande, smertefullt eller provoserande;
    skarp og kritisk bodskap
    Døme
    • eit slagord med brodd;
    • filmen har brodd mot rasisme;
    • kunst utan brodd
  5. skarp, spiss utvekst i enden av blad;
    spire (1, 1) (på korn)

Faste uttrykk

  • i brodden for
    i leiinga av;
    i spissen for
    • ho stod i brodden for rørsla;
    • dei gjekk i brodden for meir forsking;
    • han stilte seg i brodden for eit opprør
  • ta brodden av
    veikje verknaden av;
    mildne
    • ta brodden av kritikken
Artikkelside

ydde

ydda

verb

Opphav

norrønt ydda ‘stikke (sverd)odden fram’; av odd

Tyding og bruk

skyte fram som ei lita spire;
Døme
  • det tok til å ydde og gro;
  • det ydde fram små lauvblad;
  • det er så vidt havren har ydd
Artikkelside

sverdblad

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

langt, smalt og flatt stålstykke med egg (1, 1) og odd (1) på eit sverd
Artikkelside

stikkelsbær

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå lågtysk, av stickel ‘odd, tagg’

Tyding og bruk

  1. tornete busk i ripsfamilien med grøne, gule eller raudlege bær;
    Ribes uva-crispa
  2. bær av stikkelsbærbusk
Artikkelside

spydodd, spjutodd

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. odd (1) på eit spyd;
    Døme
    • ein kvass spydodd
  2. i overført tyding: forkjempar, talerøyr;
    Døme
    • ein spydodd for kommunismen
Artikkelside