Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 91 oppslagsord

natt

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt nátt eller nótt

Tyding og bruk

del av døgnet da det er mørkt
Døme
- klokka tre i natt;
- dei er så ulike som natt og dag;
- natt til fredag skal det snø;
- om natta vaknar ofte litlebror;
- midt på svarte natta hende det
- - fredagsnatt
  - frostnatt
  - gårnatt
  - tropenatt
brukt i helsing før leggjetid
Døme
- god natt!
- sei god natt, og så kan du leggje deg
arbeidstid om natta
Døme
- ho jobbar mest natt eller kveldsskift

Faste uttrykk

bort i/borti natta
meiningslaust, heilt gale, absurd
resultatet var heilt bort i natta;
prisane er borti natta
gjere natt til dag
arbeide eller vere oppe om natta
i natt
no i natt, natt til i dag, natt til i morgon
natt og dag
døgnet rundt; heile tida
nattars tider
om natta
over natta
- heile natta
  la deigen stå i kjøleskapet over natta
- brått, utan vidare
  artisten vart berømt over natta;
  ei slik endring skjer ikkje over natta
til/åt natta
natta som kjem
vi reiser med tog til natta;
det vart kaldt åt natta
ved natt
om natta, ved nattetid
dei ville oppleve Paris ved natt

Artikkelside

natte

natta

verb

Opphav

norrønt nátta

Tyding og bruk

overnatte

Døme

natte over;
natte ute

Faste uttrykk

natte seg
gå til ro for natta

Artikkelside

vinternatt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

natt om vinteren
Døme
- lange vinternetter
i bunden form eintal: 14. oktober, da vinterhalvåret ifølgje primstaven tek til;
vinterdag (2)

Faste uttrykk

ha vore ute ei vinternatt før
tole påkjenningar;
ha livsrøynsle

Artikkelside

roleg

adjektiv

Opphav

norrønt róligr; av ro (

Tyding og bruk

som knapt rører seg;
urørleg (1), still (2, 1)
Døme
- sjøen var roleg
- brukt som adverb:
  sitje roleg
utan støy, endringar eller hendingar som forstyrrar;
fredeleg (3)
Døme
- ein roleg stad;
- rolege omgjevnader;
- få ei roleg natt
utan bekymring;
sorglaus
Døme
- du kan vere heilt roleg
utan hast;
nøktern (1), tenksam (2), avslappa (1)
Døme
- ein roleg og stø kar
- brukt som adverb:
  tale roleg og høfleg;
  ta meldinga heilt roleg
utan avbrot og utan merkande endring i fart eller intensitet;
jamn (4), regelbunden (2)
Døme
- det var nokre rolege år;
- leve eit roleg liv;
- rolege linjer i landskapet;
- rolege fargar
- brukt som adverb:
  elva rann roleg forbi

Artikkelside

god

adjektiv

Opphav

norrønt góðr; jamfør betre ( og best (

Tyding og bruk

av høg kvalitet;
bra, fin, framifrå;
tilfredsstillande, gagnleg, tenleg
Døme
- eit godt hus;
- gode vegar;
- lese gode bøker;
- ynskje seg godt vêr;
- ha god helse;
- få ein god idé;
- ha godt samvit;
- med godt humør;
- gjere ein god handel;
- det var eit godt hopp;
- ein god prestasjon;
- det er gode tider for bransjen;
- i gode, gamle dagar;
- kva er det godt for?
- den er god!
- brukt som adverb
  gjere så godt ein kan;
  kome godt overeins;
  det er godt gjort å …;
  syngje godt;
  snakke godt for seg;
  kjem du? Godt!
om person: dugande, dyktig, flink
Døme
- ein god pianist;
- ein god lærar;
- vere god i fransk;
- ho var god på skeiser;
- han er god til å teikne
om person eller kroppsfunksjon: frisk, bra (2)
Døme
- eg er ikkje god i magen;
- bli god att i foten
som gjev velvære;
som ein nyt;
velsmakande, velluktande;
behageleg
Døme
- ete god mat;
- drikke god vin;
- sitje i ein god stol;
- det er godt og varmt inne
- brukt som adverb
  det luktar godt;
  sitje godt;
  ha det godt;
  dei levde godt;
  det gjer meg godt å høyre det
stor, romsleg;
rikeleg;
dryg (4)
Døme
- ha god plass;
- ha god tid;
- ha god råd;
- ein god slump pengar;
- det var godt om plass på stranda;
- få god hjelp av nokon;
- ei god mil opp i dalen
brukt som adverb: i høg grad
Døme
- bli godt sliten
enkel, lett (2), grei (3)
Døme
- det er ikkje så godt å vite;
- han er ikkje god å tukte
fullgild, fullverdig, velgrunna
Døme
- vere i sin gode rett;
- ha gode grunnar for noko;
- ha god von
gjæv (2, respektabel (1)
Døme
- godt folk;
- alle gode krefter
med moralsk ynskverdige eigenskapar;
som vil eller gjer det rette;
rettferdig, edel;
snill, venleg, velgjerande
Døme
- eit godt menneske;
- Gud er god;
- vere snill og god;
- vere god mot nokon;
- gode gjerningar
- brukt som adverb
  tru godt om nokon
- brukt som substantiv
  gjere det gode;
  ta nokon med det gode;
  striden mellom det gode og det vonde
brukt i utrop
Døme
- gode Gud!
brukt som adverb: vel (2, 7), gjerne (2, 3)
Døme
- det går godt an;
- det kan godt hende;
- det veit du godt;
- du kan godt få bli med;
- ein kan ikkje godt lyge heller
brukt i helsing eller ynske;
jamfør god dag, god kveld, god morgon og god natt
Døme
- god jul!
- god sommar!

Faste uttrykk

det kan eg godt
brukt som positivt svar på førespurnad, invitasjon eller liknande;
gjerne (2, 2)
blir du med på kino? Ja, det kan eg godt;
skal vi ta ein tur ut? Ja, det kan vi godt;
kan eg treffe deg seinare? Ja, det kan du godt
ein god del
nokså mange eller mykje
finne for godt
avgjere etter eige skjøn
eg kjem dersom eg finn det for godt
for godt
for alvor;
for alltid
han forlét landet for godt
gje ein god dag i
ikkje bry seg om;
gje blaffen i
han gav ein god dag i arbeidet sitt
gjere det godt
lukkast i det ein gjer
gjere det godt på skulen;
ei verksemd som gjer det godt økonomisk
gjere noko godt att
skape forsoning etter usemje, urett eller krenking
gjere seg godt av
ha nytte eller glede av
gjere seg godt av maten
gjere seg til gode
godgjere seg
godt og vel
litt over
eit underskot på godt og vel 13 millionar;
for godt og vel eit halvt år sidan
gå god for
garantere;
stå inne for
ha godt av
- ha nytte av
  ho vil ha godt av å kome seg litt bort
- vere til pass for
  dei fekk kjeft, men det hadde dei berre godt av
ha noko til gode
ha noko uteståande;
ha noko (positivt) i vente
ha pengar til gode;
laget har til gode å vinne ein kamp
kome godt med
vere nyttig å ha
pengane vil kome godt med
kome nokon til gode
bli til gagn for nokon
tiltak som kom industrien til gode
kort og godt
stutt sagt;
rett og slett
det var kort og godt eit hendeleg uhell
like godt
brukt for å uttrykkje at eitt alternativ er like akseptabelt som eit anna;
like gjerne
du kan like godt gje opp
seie noko til godt
i spørsmål: fortelje noko;
ha noko å seie
kva seier han til godt?
sitje godt i det
ha god økonomi
sjå godt ut
sjå sunn og frisk ut
ta seg godt ut
sjå pen og velstelt ut
ver så god
- brukt når ein gjev noko til nokon, oppmodar til å forsyne seg med mat eller liknande
  ver så god og et;
  eg har ei gåve til deg. Ver så god
- brukt for å seie at ein har vorte tvinga til noko
  vi måtte ver så god sitje, elles vart det ikkje mat
vere god for
disponere noko som svarer til
ho er god for minst ti millionar
vere like gode
ha like stor skyld

Artikkelside

torsdagsnatt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

natt mellom torsdag og fredag

Døme

torsdagsnatta trudde dei allslags trollskap var ute

Artikkelside

stormnatt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

natt da det blæs storm (1)

Artikkelside

spækje, spæke

spækja, spæka

verb

Opphav

opphavleg ‘bli tørr og sprø’

Tyding og bruk

få ei isskorpe på seg;

fryse, stivne

Døme

det kjem til å spækje på i natt;
det spækjer på ruta

Artikkelside

ute

adverb

Opphav

norrønt úti; av ut

Tyding og bruk

under open himmel;
i friluft;
utandørs;
motsett inne (1)
Døme
- gå ute og fryse;
- liggje ute;
- barna er ute og leiker;
- eg finn dei verken ute eller inne;
- ute på trappa
på ein stad unna eit visst utgangspunkt;
borte (1)
Døme
- ute på fjorden;
- ute på kjøkenet;
- ute ved kysten;
- ute på øyane
ikkje heime;
ikkje til stades
Døme
- sjefen er ute;
- vere ute og handle
heimanfrå i lengre tid;
i utlandet;
på framand stad
Døme
- han var ute under krigen;
- ute og heime
heimanfrå for å vere selskapeleg
Døme
- vere ute på byen;
- ho er ute til langt på natt
utanfor sitt vanlege hus, hylster, dekke eller liknande
Døme
- kyllingen er ute av skalet;
- skjorteflaket heng ute;
- kniven er ute av slira
brukt for å vise at noko er fjerna, ekskludert eller liknande;
ikkje lenger del av
Døme
- garden er ute av familien;
- ho er ute av konkurransen;
- han er ute av soga
i verksemd, på ferde, til stades
Døme
- vere tidleg ute;
- ho er ute med strekane sine;
- han er ute og skriv i avisa att;
- vere ute etter revansje
brukt for å uttrykkje at ein møter noko eller er utsett for noko, oftast vanskeleg eller ubehageleg
Døme
- vere ute for eit uhell;
- ho var ute for ein svindlar på internett
til endes;
forbi, slutt;
utgått
Døme
- fristen er ute;
- før året er ute;
- snipp, snapp, snute, så var eventyret ute
ikkje på moten;
ikkje etterspurd;
motsett inne (6)
Døme
- slengbukser er heilt ute no

Faste uttrykk

hundre og eitt ute
det ser verkeleg ille ut;
spelet er tapt;
jamfør hundreogein
er flyet forseinka, er hundre og eitt ute;
no er hundre og eitt ute
ille ute
i store vanskar;
i stor fare
bøndene var ille ute når innhaustinga slo feil
ute av spel
ikkje kunne delta i noko;
ikkje vere aktivt med på noko
han har brote foten og er ute av spel fram til jul
vere seint ute
vere (for) sein til noko;
vere forseinka
vere seint ute med julegåvene;
han var altfor seint ute og slapp ikkje inn på stadion
vere ute av seg
kjenne sterke kjensler av sorg, fortviling eller liknande
ho var heilt ute av seg av sorg;
eg vart heilt ute av meg da hunden min forsvann
vere ute av stand til
ikkje ha krefter eller makt til;
ikkje makte, ikkje orke
ho er ute av stand til å forsørgje seg sjølv
vere ute etter
prøve å treffe (nokon); prøve å få has på
vere ute med nokon
ikkje vere håp om redning;
vere fortapt
båten kantrar, det er ute med oss!

Artikkelside

tysdagsnatt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

natt mellom måndag og tysdag, eller mellom tysdag og onsdag

Døme

stormen løyar utover tysdagsnatta

Artikkelside

Resultat per side: