Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 11 oppslagsord

ake

aka

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt aka

Tyding og bruk

  1. flytte, skuve, gli smått og varsamt
    Døme
    • ake fram steinen;
    • ake seg fram på magen
  2. renne på kjelke, ski eller liknande
    Døme
    • ake på kjelke
  3. fare i vogn, slede eller liknande;
    sitje på
    Døme
    • sjåføren spurde om eg ville ake med han
Artikkelside

eksplosiv 2

adjektiv

Uttale

ekˊsplosiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin

Tyding og bruk

  1. som lett eksploderer
    Døme
    • ein eksplosiv gass;
    • transportere brannfarlege og eksplosive stoff
  2. som lett får sterke reaksjonar eller kan føre til strid, problem eller liknande
    Døme
    • ha eit eksplosivt temperament;
    • ein eksplosiv situasjon;
    • eit eksplosivt politisk klima
  3. som breier seg eller utviklar seg raskt;
    Døme
    • ein eksplosiv brann;
    • eit eksplosivt virus;
    • ei eksplosiv utvikling;
    • ein eksplosiv vekst i økonomien
    • brukt som adverb
      • ein eksplosivt veksande industri
Artikkelside

nokon

determinativ kvantor

Opphav

norrønt nǫkkurr, samandrege av urnordisk ne-wait-ek-hwarjar ‘ikkje veit eg kven’

Tyding og bruk

  1. ein eller annan, eit eller anna;
    ein viss, einkvan;
    somme, visse
    Døme
    • det er nokon som spør etter deg;
    • det er noko i vegen med bilen;
    • er det nokon kiosk i nærleiken?
    • treng du noka ny skjorte?
    • finst det noko svar?
    • har du vore der nokon gong?
    • du må ikkje gå nokon stad!
    • eg har ikkje høyrt nokon ting;
    • har du nokon som helst grunn til å klage?
    • det hende meg noko underleg i går;
    • dei kjøpte nokre pærer;
    • du kan få nokre få;
    • nokre var samde, andre protesterte;
    • såg du nokon sauer? Nei, eg såg ikkje nokon
  2. kven som helst (annan);
    kvar ein;
    alle
    Døme
    • ho syng så godt som nokon;
    • ho arbeidde hardare enn nokon mann
  3. om mengd, omfang, tal, grad eller liknande: ein del, litt;
    atskilleg, monaleg
    Døme
    • i nokon grad;
    • er 50 år nokon alder?
    • kjøpe noko pærer;
    • ha noko pengar;
    • ein noko eldre bil;
    • det er ikkje noko att av kaka;
    • kva er dette for noko?
    • noko rart noko;
    • det er da enda noko;
    • det hjelpte nok noko;
    • ho er ikkje noko tess;
    • stakken er noko for sid;
    • har du sett noko til han?
  4. brukt i utrop med ‘for’
    Døme
    • for noko tull!
    • for nokre bilar dei har!

Faste uttrykk

  • det er noko med alt
    ingen ting er utan lyte
  • ikkje bli noko av
    ikkje hende;
    ikkje bli gjennomført
    • festen vart ikkje noko av
  • ikkje nokon
    ingen
  • noko av ein
    langt på veg ein;
    ein nokså stor
    • han var noko av ein luring;
    • det er noko av eit mirakel at desse landa aldri har vore i krig med kvarandre
  • noko til
    litt av ein;
    ein retteleg
    • vere noko til kar
  • nokon ein
    ein eller annan
  • nokon gong
    • ein eller annan gong;
      nokosinne
      • har du vore der nokon gong?
    • brukt i uttrykk for jamføring og forsterking
      • beste resultat nokon gong;
      • har du nokon gong sett maken?
  • nokon kvar
    alle, dei fleste
    • slikt kunne hende nokon kvar
  • vere noko i noko
    vere til dels rett
    • er det noko i det dei seier?
  • vere noko
    ha ein viktig eller sentral sosial posisjon
    • alle som er noko i musikkbransjen, kom på hagefesten
Artikkelside

exit 2

adverb

Uttale

ekˊsit

Opphav

av latin exire ‘gå ut’

Tyding og bruk

(som går) ut, særleg i rettleiing til skodespel eller avisoverskrifter
Døme
  • exit Nora;
  • exit Skeid i cupen
Artikkelside

exit 1

substantiv hankjønn

Uttale

ekˊsit

Opphav

av exit (2

Tyding og bruk

Døme
  • det blir hennar exit frå politikken;
  • exiten frå cupen var trist for heimelaget
Artikkelside

ecstasy

substantiv ubøyeleg

Uttale

ekˊstæsi

Opphav

frå engelsk ‘ekstase’

Tyding og bruk

narkotisk stoff basert på amfetamin, som mellom anna kan framkalle hallusinasjonar
Døme
  • bruken av cannabis og ecstasy blant unge aukar
Artikkelside

skiakar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som ek, går på ski;
Artikkelside

eksplosiv 1

substantiv inkjekjønn

Uttale

ekˊsplosiv

Opphav

av eksplosiv (2

Tyding og bruk

særleg i fleirtal: sprengstoff
Døme
  • transportmiddel lasta med eksplosiv;
  • eksplosiva detonerte ikkje
Artikkelside

eksplisitt

adjektiv

Uttale

ekˊsplisit; eksplisitˊt

Opphav

frå latin explicitus ‘utfalda, forklart’; jamfør implisitt

Tyding og bruk

  1. klart og tydeleg formulert;
    til skilnad frå implisitt
    Døme
    • eit eksplisitt vedtak;
    • dei gav ingen eksplisitt kommentar om saka
    • brukt som adverb
      • gjere eksplisitt greie for noko;
      • han bad ikkje eksplisitt om meir pengar
  2. om variabel i matematisk likning: som er isolert på den eine sida av likskapsteiknet og kan uttrykkjast som ein formel med kjende storleikar
Artikkelside

ekspansiv

adjektiv

Uttale

ekˊspangsiv

Tyding og bruk

som ekspanderer, eller som kan eller ynskjer å ekspandere
Døme
  • ein ekspansiv gass;
  • ei ekspansiv bedrift;
  • ekspansive kolonimakter;
  • ha ekspansive planar for selskapet
Artikkelside
Side 1 av 2