Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
262 treff

Nynorskordboka 262 oppslagsord

rutine

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk; opphavleg ‘kunnskap om ruta’

Tyding og bruk

  1. evne eller dugleik ein har fått gjennom øving;
    røynsle, øving;
    jamfør rutinert
    Døme
    • ho har mange års rutine med slike operasjonar;
    • laget manglar rutine
  2. fast måte å gjere noko på;
    plan ein følgjer regelmessig eller i bestemte situasjonar
    Døme
    • vi har ein fast rutine, han lagar middag og eg dekkjer bordet;
    • avdelinga har faste rutinar ved nytilsetjingar;
    • rutinen var å sove i seks timar og arbeide i seks
  3. mekanisk, automatisert handling eller framferd;
    Døme
    • ekteskapet har vorte rein rutine;
    • å setje på kaffien om morgonen var ein rutine
  4. i IT: samling instruksar i eit datamaskinprogram
Artikkelside

varsellampe

substantiv hankjønn eller hokjønn

Tyding og bruk

  1. lampe som brukast til varsling
    Døme
    • varsellampene fekk hindra bilistar i å køyre inn i tunnelen
  2. i overført tyding: teikn på at noko uynskt kjem til å skje
    Døme
    • omsetningssvikt har fått varsellampene til å blinke
Artikkelside

fanden 1

substantiv ubøyeleg

Opphav

truleg av frisisk fannen ‘freistar’

Tyding og bruk

  1. personifikasjon av det vonde;
    i bunden form eintal: Guds motstandar, Djevelen
    Døme
    • han fryta verken Gud eller Fanden
  2. brukt i banning;
    Døme
    • fanden ta dykk!
    • sjå for fanden til å kome deg vekk herifrå!

Faste uttrykk

  • dra fanden i vald
    fare langt bort
  • fanden er laus
    alt går gale
  • fanden og hans oldemor
    alle vonde krefter
  • fanden veit
    kven veit;
    det er uvisst
    • fanden veit kor han er blitt av
  • før fanden har fått sko på
    svært tidleg på dagen
  • gje fanden veslefingeren
    gje litt etter
  • måle fanden på veggen
    svartmåle stoda eller framtida
  • som fanden les Bibelen
    på ein vrang og vondsinna måte eller på ein måte som er til fordel for ein sjølv
Artikkelside

tyn

substantiv inkjekjønn

Opphav

av tyne (2

Tyding og bruk

  1. sterk kritikk
    Døme
    • storbankane har fått mykje tyn dei siste åra
  2. mobbing, erting
    Døme
    • han måtte tole tyn frå ein lagkamerat
Artikkelside

veslebror

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. yngre eller yngste bror;
  2. i overført tyding: part som er mindre eller underlegen samanlikna med ein annan part
    Døme
    • den romslege bilmodellen har fått ein mindre og meir praktisk lillebror
Artikkelside

sending

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt sending

Tyding og bruk

  1. det å sende noko
    Døme
    • sending av bagasjen
  2. kringkasting av program (4)
    Døme
    • eg høyrer mykje på lokale sendingar;
    • han hadde si siste sending som programleiar
  3. noko som blir sendt på éin gong;
    Døme
    • få ei sending med kjøt
  4. om eldre forhold: matvarer som folk tok med til dømes til bryllaup eller til ei kvinne som nyleg hadde fått barn;
    Døme
    • gå med sending;
    • ha med sending
Artikkelside

vatn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt vatn; samanheng med våt

Tyding og bruk

  1. klar, gjennomsynleg væske som er ei sambinding av hydrogen og oksygen
  2. vatn (1) i meir eller mindre rein tilstand
    Døme
    • reint vatn;
    • mjukt, hardt vatn – vatn som det er oppløyst lite, mykje mineralsk stoff i;
    • eit glas vatn;
    • sitje (i fengsel) på vatn og brød;
    • vaske i fleire vatn;
    • gå over bekken etter vatn – sjå bekk (1);
    • skvette vatn på gåsa – sjå gås (1);
    • få vatn på mylna, kverna – sjå mylne (1);
    • gå for lut og kaldt vatn – sjå lut (1;
    • mykje vatn har runne i havet sidan den tid – det er lenge sidan
  3. samling av vatn (2) i naturen
    Døme
    • djupt, grunt vatn;
    • falle i vatnet;
    • trø vatnet;
    • setje båt på vatnet;
    • 20 °C i vatn;
    • symje under vatnet – under vassyta
  4. mindre innsjø
    Døme
    • landskapet er fullt av sjøar og vatn
  5. kroppsvæske som liknar vatn (1)

Faste uttrykk

  • bere vatn i såld
    drive med noko nyttelaust
  • gå i vatnet
    • bade
      • det var så varmt at vi gjekk i vatnet fleire gonger
    • falle i vatnet
      • padleturen enda med at vi gjekk i vatnet
    • dumme seg ut;
      mislykkast
      • eg gjekk i vatnet på det siste spørsmålet
  • halde hovudet over vatnet
    (så vidt) greie seg
  • late vatnet
    tisse, urinere
  • leggje inn vatn
    ordne det slik at ein får vatn i springen innandørs;
    føre leidning for rennande vatn inn i hus
    • vi har fått lagt inn vatn og straum på hytta
  • på djupt vatn
    utan ordentleg greie på det ein driv med eller snakkar om;
    ille ute;
    som inneber risiko;
    på tynn is
    • vi kasta han eigenleg ut på djupt vatn utan å vite om han ville klare det
  • ta seg vatn over hovudet
    ta på seg noko ein ikkje greier
  • vatn i kneet
    tilstand med unormalt mykje leddvatn i kneleddet
Artikkelside

pipa får ein annan låt/lyd

Tyding og bruk

seie noko anna enn før;
bli medgjerleg;
Sjå: lyd, pipe
Døme
  • nokre veker seinare har pipa fått ein annan låt
Artikkelside

betydning, betyding

substantiv hokjønn

Uttale

betyˊdning eller  betyˊding

Opphav

av bety

Tyding og bruk

  1. Døme
    • få symbolsk betydning
  2. Døme
    • fiskeoppdrett har fått auka betydning;
    • idrettslaget har aldri før arrangert noko av så stor betydning
  3. stort omfang
    Døme
    • det kjem ikkje nedbør av betydning med det første
Artikkelside

piskesnert

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. slag av pisk (1, 1);
    jamfør snert (3)
  2. i overført tyding: hard og kritiserande ytring eller opprivande hending
    Døme
    • politikarane har fått kjenne piskesnerten frå pressa

Faste uttrykk

  • som ein piskesnert
    brått, uventa og sårande
    • orda hennar trefte han som ein piskesnert
Artikkelside
Side 1 av 27