Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 79 oppslagsord

budoar

substantiv inkjekjønn

Opphav

av fransk bouder ‘surmule’

Tyding og bruk

om eldre forhold: lite, privat kammer for ei kvinne

Artikkelside

friskole, friskule

substantiv hankjønn

Opphav

av fri (

Tyding og bruk

privat skule som er eit alternativ til den offentlege skulen

Døme

friskulane får tilskot frå staten

Artikkelside

sosialliberalisme

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

form for liberalisme som understrekar at individet både er sjølvstendig og sosialt avhengig;

økonomisk og politisk idé som held fast ved privat eigedomsrett til produksjonsmidla, men aksepterer statsinngrep for å sikre økonomisk stabilitet og sosial tryggleik

Artikkelside

vegavgift

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

avgift til staten rekna inn i bensinprisen for bruken av offentlege vegar;

avgift til eigar for bruk av privat veg;

bompengar

Artikkelside

veg

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt vegr

Tyding og bruk

ferdselsåre, trafikkåre (særleg utanfor byar); jamfør gate (1;
forkorta v.
Døme
- stikke ut, byggje veg;
- offentleg veg;
- privat veg;
- vegen mellom Bergen og Voss;
- byggjefelt med veg, vatn og kloakk
- - bygdeveg
  - gangveg
  - køyreveg
  - landsveg
  - riksveg
- køyrebane
  gå ut i vegen
- spor (1, far (2, 1)
  sjå vegane etter kyrne i åkeren
ofte i overført tyding: rørsle, gang (mot eit mål)
Døme
- gå sin veg – gå bort;
- leggje hindringar i vegen – lage hindringar;
- kva er i vegen? – kva står på?
- om reise eller liknande:
  det bar(st) i veg(en);
  kome seg i veg(en);
  vere på veg heim;
  følgje eit stykke på veg;
  vere langt på veg samde – mykje godt, stort sett samde;
  noko på vegen – nokolunde;
  vere tre månader på veg – gravid i tredje månad
retning, kurs (1, lei (1
Døme
- det er trafikk berre ein veg i denne gata;
- ta same vegen;
- finne rette vegen;
- leggje vegen om postkontoret
- i overført tyding:
  gå vegen om departementet med ei sak;
  nye vegar i politikken;
  gå hin vegen med – gå til atters med
lengd, strekning;
avstand
Døme
- ha lang veg heim;
- det er berre tida og vegen – sjå tid (1, 5);
- sjå nokon på lang veg
- opning, passasje
  bane seg veg gjennom mengda;
  or vegen!
framgang
måte (1, 1)
Døme
- kledeveg;
- matveg;
- i den vegen er han grei – i så måte, i det stykket

Faste uttrykk

gå i veg med
starte på;
begynne med
gå i veg med store og kostesame prosjekt
gå i vegen
vere til hinders
gå sine eigne vegar
vere sjølvstendig
ikkje gå av vegen for
jamvel (gjere noko kritikkverdig)
ikkje kome nokon veg
stå fast; mislykkast
ikkje vere av vegen
vere bra, ha noko for seg
lage veg i vellinga
få arbeidet unna, greie godt opp
leggje i veg
fare av stad
på god veg
i god framgang
rydde av vegen
fjerne, ta livet av
skaffe til vegar
få tak i
ta på veg
bli sint, fare opp (for noko)

Artikkelside

utlegg

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sum som blir betalt ut;
utgift(er), (på)kostnad
Døme
- ha (eit) utlegg på 1000 kr til reparasjonar;
- få store utlegg
panterett som kjem etter vedtak av offentleg styresmakt (og ikkje etter tosidig, privat avtale) og mellom anna kan vere grunnlag for utpanting
noko som er utlagt, til dømes åte for jakt