Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 2131 oppslagsord

mellom

preposisjon

Opphav

norrønt milli(m), mill(j)um; samanheng med middel- og mid-

Tyding og bruk

på ein stad som er avgrensa på to eller fleire sider;
jamfør imellom
Døme
- dei gjekk med ungane mellom seg;
- det er langt mellom husa;
- Finse ligg mellom Oslo og Bergen
i tidsrommet som skil to tidspunkt eller hendingar frå kvarandre
Døme
- mellom jul og nyttår;
- ete mellom måltida;
- det er lenge mellom kvar gong eg ser dei
i intervallet som er avgrensa av to storleikar
Døme
- det kostar ein stad mellom 15 og 20 kr
i eit gjensidig forhold som femner om to eller fleire personar
Døme
- usemja mellom far og son;
- dette får bli mellom oss;
- mellom oss sagt;
- det er noko mellom dei
brukt for å kontrastere to storleikar
Døme
- velje mellom to ting;
- samanhengen mellom arv og miljø;
- sveve mellom liv og død
blant, i lag med
Døme
- vere mellom vener;
- vere ute mellom folk;
- ho er mellom dei fremste på sitt felt

Faste uttrykk

falle mellom to stolar
passe til verken det eine eller det andre
gå mellom
gripe inn (og mekle)
lese mellom linjene
forstå noko som ikkje er direkte uttrykt
mellom anna
forutan, ved sida av;
blant anna;
forkorta m.a.
mellom borken og veden
i ei vanskeleg stode

Artikkelside

psykososial

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld samspelet mellom det psykiske og det sosiale (

Døme

dei arbeider med å førebyggje psykososiale problem hjå barn og unge

Artikkelside

psykosomatisk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld samspelet mellom kropp og sinn;

med fysiske symptom som delvis har ei psykisk årsak

Døme

psykosomatisk sjukdom;
psykosomatiske symptom

Artikkelside

psykopati

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør psyko- og -pati

Tyding og bruk

eldre medisinsk nemning for personlegdomsforstyrring som mellom anna er kjenneteikna av manglande hemningar og dårleg evne til å fungere i mellommenneskelege og sosiale forhold

Artikkelside

prærieulv

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

rovdyr av hundeslekta som lever i Nord- og Mellom-Amerika;

coyote;

Canis latrans

Artikkelside

prutingsmon, prutingsmonn

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

skilnad mellom det ein krev, og det ein kan tenkje seg å gå med på, særleg brukt om prisar

Døme

det er prutingsmon på alle prisar;
i abortsaka har ikkje partiet prutingsmon

Artikkelside

punktum

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin, av pungere ‘stikke’

Tyding og bruk

skiljeteikn (.) som markerer slutten på ei setning
teikn for forkorting, til dømes i ‘ca.’ for ‘cirka’
skiljeteikn ved tidsuttrykk
Døme
- han fekk tida 1.57.05;
- kl. 11.05
teikn som markerer rekkjetal
Døme
- 3. opplag;
- Harald 5.
i jus: avsnitt mellom to punktumteikn i ein tekst
Døme
- § 2 andre ledd tredje punktum

Faste uttrykk

setje punktum for
slutte av
dei set punktum for debatten

Artikkelside

på

preposisjon

Opphav

av norrønt upp á ‘opp på’

Tyding og bruk

brukt om plassering mot eit underlag eller inntil noko
Døme
- maten står på bordet;
- sitje på benken;
- liggje på stranda;
- lese på senga;
- biletet heng på veggen;
- stå på ei liste
brukt om plassering i noko
Døme
- det er vatn på flaska;
- ha pengar på lomma
brukt ved nemning for lokalitet, område eller liknande
Døme
- bu på ein gard;
- vere ute på sjøen
brukt ved namn på øyar og dei fleste byane i innlandet
Døme
- vere heimehøyrande på Stord;
- bu på Lillehammer
brukt ved nemning av lokale, institusjon eller liknande
Døme
- gå på konsert;
- vere på skulen;
- dei er ute på byen
brukt ved ord for kroppsdel
Døme
- kome seg på beina;
- stå på hendene;
- ha hår på brystet;
- træ ein ring på fingeren
brukt ved ord for transportmiddel
Døme
- setje seg på sykkelen;
- gå på ski;
- om bord på båten
brukt for å vise tilknyting mellom del og heilskap
Døme
- taket på huset;
- ulla på sauen;
- enden på visa
brukt ved nemningar for eigenskapar i forhold til noko anna
Døme
- breidda på vegen;
- fargen på veggen;
- storleiken på beløpet
brukt i uttrykk som nemner relasjon, situasjon eller liknande
Døme
- gleda er på mi side;
- ta noko på seg;
- helse på nokon;
- vente på noko;
- få tid på seg;
- kjenne noko på seg;
- sove på saka;
- vere ekspert på fleire område;
- resultatet er på nivå med det i fjor
brukt i tidsuttrykk
Døme
- midt på dagen;
- på sine gamle dagar;
- gjere noko på ein time;
- hytta har ikkje vore i bruk på år og dag;
- eg har ikkje vore der på mange år
brukt for å indikere ei rekkje;
etter (2, 8)
Døme
- tusen på tusen;
- gong på gong
brukt ved ord som nemner årsak, middel eller måte
Døme
- på eigen kostnad;
- vere på jakt;
- klare seg på eit vis;
- ta fisk på garn;
- skyte på langt hald;
- truge nokon på livet;
- køyre på høggir;
- krevje husleige på forskot;
- lese bøker på engelsk;
- spele eit stykke på oppmoding frå publikum
med omsyn til
Døme
- stor på vokster;
- på godt og vondt
med hjelp av
Døme
- motoren går på bensin;
- konkurrere på kvalitet
brukt ved talstorleikar
Døme
- ein fisk på to kilo;
- ein sum på 1 000 kr;
- ein periode på minimum ti år
brukt ved fordeling
Døme
- det blir 200 kr på kvar
brukt ved rørsle eller flytting av noko
Døme
- lyfte på hatten;
- gløtte på døra
om det å sanse eller vende seg til: i retning av noko eller nokon;
mot
Døme
- rope på nokon;
- sjå på tv;
- han tittar på henne
brukt som verbalpartikkel
Døme
- drive på med noko;
- det fryser på;
- det stod ikkje lenge på;
- det tok hardt på;
- vinden står på;
- kan eg sitje på med deg?
- slå på radioen
brukt saman med verb i uttrykk med ‘seg’
Døme
- kle på seg;
- la vente på seg;
- han har lagt på seg
brukt som adverb: i aktiv tilstand
Døme
- tv-en er på;
- lyset står på

Faste uttrykk

ha noko på nokon
skulde nokon for noko ugunstig eller ulovleg
politiet har noko på han
likne på
sjå ut som
han liknar på mor si
på fote
i orden, i tilfredsstillande tilstand
få noko på fote;
hjelpe nokon på fote;
kome seg på fote att
på førehand
i førevegen;
føreåt, tidlegare
skrive kontrakt på førehand;
eg fekk ingen informasjon på førehand
på grunn av
som følgje av;
forkorta pga.
brua er stengd på grunn av uvêret
på kryss og tvers
i alle retningar
dei søkte gjennom området på kryss og tvers
på langs
i lengderetninga
skjere loffen på langs;
på langs og på tvers
på skeive
på skakke, på skrå
kassene står på skeive
på tverke
ulagleg, bakvendt
dette kjem på tverke for meg;
alt går på tverke i dag
stå på
- gå føre seg;
  hende
  kva er det som står på her?
  krangelen stod ikkje lenge på
- henge i;
  jobbe hardt
  elevane har verkeleg stått på i dag
vere på han
vere i aktivitet
han er tidleg på han
vere på
med trykksterkt ‘på’: vere vaken og engasjert
for å lukkast må ein alltid vere på

Artikkelside

pyramide

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk

Tyding og bruk

i geometri: lekam med fleirkanta grunnflate og trekanta sider som øvst går saman i ein spiss
byggverk med form som ein pyramide (1), mellom anna i Egypt og Mellom-Amerika
brukt som etterledd i samansetningar: struktur som minner om ein pyramide (2)
- - næringspyramide

Artikkelside

puppestadium

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

utviklingssteg mellom larve og fullt utvikla insekt

Artikkelside

Side 1 av 214

Resultat per side: