Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
156 treff

Bokmålsordboka 28 oppslagsord

tilsette

verb

Betydning og bruk

  1. blande i;
    sette til
    Eksempel
    • tilsett finhakket løk;
    • syltetøyet er tilsatt kunstig farge
  2. jamfør tilsatt
    Eksempel
    • styret har tilsatt henne som konsulent ved avdelingen
Artikkelside

blande ut

Betydning og bruk

tilsette (særlig for å fortynne);
Se: blande
Eksempel
  • blande ut konjakken med vann
Artikkelside

sprite opp

Betydning og bruk

tilsette sprit; også: gjøre morsommere, mer fengende;
Se: sprite
Artikkelside

ansette

verb

Opphav

fra lavtysk

Betydning og bruk

la få eller gi stilling (5), verv (2, 2) eller arbeid (2);
Eksempel
  • ansette noen i en stilling;
  • ansette flere folk;
  • være fast ansatt;
  • være ansatt i politiet
Artikkelside

sukre

verb

Betydning og bruk

tilsette sukker;
strø sukker på
Eksempel
  • sukre grøten

Faste uttrykk

  • sukre pillen
    mildne inntrykket av noe ubehagelig
Artikkelside

sprite

verb

Betydning og bruk

Eksempel
  • sprite hendene

Faste uttrykk

  • sprite opp
    • tilsette sprit
      • sprite opp drinken
    • gjøre morsommere eller mer fengende
      • kåseriet var spritet opp med anekdoter og vitser
Artikkelside

smake

verb

Opphav

fra lavtysk

Betydning og bruk

  1. ha en bestemt smak (1)
    Eksempel
    • suppa smakte vondt;
    • røye smaker omtrent som ørret
  2. bli eller være godt
    Eksempel
    • nå smakte det virkelig med kaffe;
    • nå skal det virkelig smake med ferie
  3. prøve smaken på noe;
    drikke eller spise en liten porsjon
    Eksempel
    • han smakte på ølet;
    • vil du smake et stykke?
    • smake seg fram til den beste iskremen
  4. Eksempel
    • ikke smake alkohol
  5. få føle;
    kjenne
    Eksempel
    • hun fikk smake både seier og nederlag
  6. tenke over;
    prøve ut;
    vurdere
    Eksempel
    • han smaker på ordet

Faste uttrykk

  • koste mer enn det smaker
    kreve større innsats enn det en får igjen
  • smake av
    • ha smak som ligner
      • brusen smaker av søt karamell
    • minne om;
      ligne på
      • det smakte av dobbeltmoral
  • smake av fugl
    holde et høyt nivå;
    love bra
    • en skåring det smaker fugl av
  • smake til
    tilsette krydder eller lignende og smake underveis for å gi den ønskede smaken
    • smake til sausen
Artikkelside

salte

verb

Opphav

norrønt salta

Betydning og bruk

tilsette salt;
strø salt på
Eksempel
  • salte grøten;
  • han salter veien når det blir for glatt

Faste uttrykk

  • salte ned
    • legge i saltlake
      • salte ned fisk
    • sette til side verdier;
      investere, spare
      • nordmenn salter ned mye i fast eiendom
Artikkelside

salt 1

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt salt; beslektet med latin sal

Betydning og bruk

  1. hvitt stoff med skarp smak som i renset form brukes i husholdningen;
    Eksempel
    • utvinne salt av sjøvann;
    • tilsette salt i suppa;
    • drysse salt på blomkålen
  2. kjemisk forbindelse bygd opp av ioner
    Eksempel
    • basiske salter;
    • sure salter

Faste uttrykk

  • ikke ha/tjene til salt i maten
    være svært fattig;
    tjene svært dårlig
    • fiskerne har ikke til salt i maten;
    • arbeiderne tjente ikke til salt i maten
  • jordens salt
    (etter Matt 5,13) noen som holder noe friskt og ubedervet
  • strø salt i såret
    gjøre vondt verre
  • ta med en klype salt
    ikke ta bokstavelig
  • veie salt
    lek der to står rygg mot rygg og vekselvis vipper hverandre i været
Artikkelside

mønstre

verb

Opphav

fra lavtysk; jamfør mønster

Betydning og bruk

  1. se nøye på;
    granske kritisk;
    Eksempel
    • generalen mønstret troppene;
    • hun mønstrer ham fra topp til tå
  2. stille opp med;
    rå over;
    Eksempel
    • trønderne kunne mønstre 19 deltakere til konkurransen
  3. tilsette i tjeneste på fartøy;
    ta tjeneste på fartøy

Faste uttrykk

  • mønstre av
    gå fra borde;
    slutte i tjeneste på fartøy
    • hun mønstret av i Hamburg
  • mønstre på
    ta hyre;
    gå om bord
    • han mønstret på som 16-åring
Artikkelside

Nynorskordboka 128 oppslagsord

tilsetje, tilsette

tilsetja, tilsetta

verb
kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

  1. setje til, blande i
    Døme
    • tilset fløyte, salt og graslauk;
    • syltetøyet er tilsett kunstig farge
  2. la få (eller gje) stilling, verv eller arbeid;
    jamfør tilsett
    Døme
    • dei tilsette nye folk i firmaet
Artikkelside

tilsett

adjektiv

Opphav

av tilsetje

Tyding og bruk

som har stilling (i bedrift, firma eller liknande)
Døme
  • fast tilsette lærarar
  • brukt som substantiv:
    • mange av dei tilsette har slutta
Artikkelside

tenestefri, tenestfri

substantiv ubøyeleg

Tyding og bruk

tidsrom (1) innanfor vanleg arbeidstid i det offentlege da den tilsette er friteken for teneste
Døme
  • patruljere om natta og ha tenestefri om dagen;
  • professoren har tenestefri eitt semester;
  • repetisjonsøving gjev automatisk rett til tenestefri
Artikkelside

tenestefolk, tenestfolk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

tilsette i herskapshus;
Artikkelside

vinn-vinn-situasjon

substantiv hankjønn

Opphav

etter engelsk

Tyding og bruk

situasjon som gagnar to (eller fleire) partar;
jamfør vinn-vinn
Døme
  • ein vinn-vinn-situasjon for både pasientane og dei tilsette
Artikkelside

sosiale utgifter

Tyding og bruk

utgifter til trygd og liknande for dei tilsette i eit firma;
Sjå: sosial
Artikkelside

sosial 2

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin, av socius ‘forbundsfelle, kamerat’

Tyding og bruk

  1. som er skikka til å leve i lag med andre
    Døme
    • vere ein sosial natur
  2. om dyr, særl insekt: som lever i samfunn (4);
    Døme
    • sosiale insekt
  3. som gjeld samfunnet og samfunnstilhøva
    Døme
    • dei ymse sosiale klassene i samfunnet;
    • dei sosiale ulikskapane må vekk;
    • landet strir med umåteleg store sosiale vanskar

Faste uttrykk

  • sosial bustadbygging
    særleg om kooperativ bustadbygging: bustadbygging som tek sikte på å skaffe vanlege folk gode og rimelege bustader
  • sosial dumping
    situasjon der arbeidstakarar, ofte utanlandske, har dårlegare løns- og arbeidsvilkår enn det som er normalt for ein viss type arbeid
    • bruk av sosial dumping;
    • sosial dumping handlar om løns- og arbeidsvilkår
  • sosiale utgifter
    utgifter til trygd og liknande for dei tilsette i eit firma
  • sosialt arbeid
    arbeid eller hjelpetiltak for personar eller grupper med sosiale og økonomiske vanskar
  • sosialt medium
    teneste på internett for individ og grupper der brukarar kan utveksle meldingar, bilete, film osv.
    • dele ei historie i eit sosialt medium;
    • vere aktiv på sosiale medium
Artikkelside

sjølvbetent

adjektiv

Tyding og bruk

som ein ordnar eller bruker sjølv;
som ikkje har tilsette som hjelper ein
Døme
  • eit sjølvbetent pol;
  • turisthyttene var sjølvbetente
Artikkelside

sjå 2

verb

Opphav

norrønt sjá; jamfør sett (4

Tyding og bruk

  1. oppfatte med auga;
    oppdage, leggje merke til, bli var
    Døme
    • eg ser ikkje uten briller;
    • kan du sjå hunden der borte?
    • brått såg eg noko på vegen framfor meg;
    • ho såg seg sjølv i spegelen;
    • eg har ikkje sett nokon
  2. vende blikket mot;
    Døme
    • sjå der, no regnar det;
    • dei ser ein film;
    • har du sett intervjuet i avisa?
    • ho såg gjennom vindauget;
    • vi fer og ser den nye utstillinga
  3. Døme
    • han kunne ikkje sjå problemet;
    • ho er rik, kan du vel sjå;
    • der ser du korleis det går;
    • så langt eg kan sjå, skulle det gå bra
  4. få lære eller oppleve, erfare;
    finne (5, 1), oppdage;
    kome fram til
    Døme
    • vi får sjå korleis det går;
    • denne fuglen er noko vi sjeldan ser her;
    • vi ser heimbyen vår på ein annan måte no;
    • eg skjønar ikkje kva du ser i henne;
    • du skal sjå det går nok bra
  5. tenkje etter, fundere
    Døme
    • la meg sjå, det er femten år sidan i år
  6. Døme
    • eg ser helst at du går;
    • dei såg helst at ingen sette opp telt på marka
  7. treffe (1), møte;
    vere saman med
    Døme
    • dei såg kvarandre ofte;
    • når skal du sjå han igjen?
  8. betrakte eller døme frå ein bestemt synsvinkel
    Døme
    • stort sett er folk hyggelege;
    • samla sett er resultata betre i år;
    • han ser alltid ting på sin eigen måte;
    • isolert sett har endringa ikkje store konsekvensar;
    • han såg seg sjølv som ein helt;
    • generelt sett er laget betre i år
  9. leggje positivt merke til;
    vise forståing, anerkjenne (3)
    Døme
    • leiaren var flink til å sjå dei tilsette;
    • ho følte at mannen hennar verkeleg såg henne;
    • ein god lærar ser elevane sine

Faste uttrykk

  • sjå bort/vekk frå
    ikkje ta omsyn til;
    ikkje rekne med;
    ignorere
    • vi kan ikkje sjå bort frå det økonomiske aspektet;
    • sett vekk frå hovudstaden, kva er den viktigaste byen i landet?
    • sett bort frå far, kven kjem i bryllupet?
  • sjå an
    vurdere noko er tid føre ein gjer ein avgjerd;
    tenke nærare over;
    avvente
    • vi ser an situasjonen;
    • vi såg det an nokre dagar;
    • dei såg tida litt an før dei bestemte seg;
    • lat oss sjå vêret an først;
    • vi må sjå an folka våre
  • sjå etter
    • passe på nokon eller noko
      • eg ser etter tinga hans medan er vekke;
      • ho ser etter tantabarna sine i helga
    • leite etter nokon eller noko
      • jeg ser etter fjernkontrollen;
      • vi såg etter sopp
  • sjå for seg
    førestille seg;
    kalle fram i medvitet
    • han ser for seg eit stort flott hus;
    • eg såg andletet ditt for meg i draume
  • sjå fram til
    gle seg til, vente på noko
    • ho ser fram til å samarbeide med dei
  • sjå gjennom
    lese fort (i ei bok eller eit dokument)
  • sjå innom nokon
    besøke nokon (kort);
    slå av ein prat
    • ho såg innom meg på laurdag
  • sjå ned på nokon
    kjenne seg betre enn nokon;
    forakte
    • ho ser ned på alle som ikkje har same utdanning som henne
  • sjå opp
    ver merksam;
    pass på!
    • sjå opp!
    • sjå opp for takras;
    • du må sjå opp for lause trådar
  • sjå opp til
    setje høgt;
    beundre, dyrke (2, 4)
  • sjå over
    kontrollere noko
    • kan du sjå over rekneskapen?
  • sjå på
    • granske, undersøke;
      vurdere
      • advokaten skal sjå på saka;
      • dette er noko vi må sjå nøye på
    • kaste eit blikk på;
      ta i augesyn
      • vil du vere med å sjå på det nye huset vårt?
      • han såg så vidt på henne
  • sjå seg nøydd/tvungen til
    måtte gjere noko
    • regjeringa såg seg nøydd til å gå av;
    • dei såg seg tvungne til å forlate hus og heim
  • sjå seg om/omkring/rundt
    • leite etter noko eller nokon
      • dei ser seg om etter ein ny stad å bu;
      • ho ser seg omkring etter brillene
    • kike rundt seg
      • dei ser seg om på det nye kontoret
    • reise rundt
      • han vil sjå seg litt rundt i landet
  • sjå seg råd/i stand til
    kunne eller ha høve til å gjere noko
    • i år ser vi oss råd til ein skikkeleg ferie;
    • eg ser meg ikkje i stand til å gå på jobb i dag
  • sjå seg føre
    gå varsamt;
    passe seg
    • sjå deg godt føre før du kryssar vegen
  • sjå seg ut
    velje ut
    • ho har sedd seg ut ein ny sofa
  • sjå til
    • passe på;
      ha tilsyn med, syte for
      • eg ser til dyra;
      • du må sjå til at gjestene får mat
    • ta fatt på;
      setje i gang med
      • no får vi sjå til å byrje arbeidet
  • sjå ut
    ha ein bestemt framtoning;
    framstå (2)
    • han ser flott ut i den dressen;
    • du ser friskare ut i dag;
    • det ser ut som vi kan dra no;
    • sjå ut kandidatar til oppdraget
  • sjå ut som/til
    • gje inntrykk av;
      likne
      • han ser ut som ein liten engel;
      • ho ser ut til å more seg
    • gje grunn til å tru at noko vil skje
      • det ser ut som det blir sol i morgon
  • vere … å sjå til
    framstå på ein gjeven måte
    • han var flott å sjå til;
    • ho var verkeleg bedrøveleg å sjå til
Artikkelside

nyte

nyta

verb

Opphav

norrønt njóta

Tyding og bruk

  1. ha stor glede av;
    kjenne hugnad og lyst av
    Døme
    • nyte det vakre utsynet;
    • han naut livet;
    • vi nyt finvêret når vi har det
  2. få eller ha nytte eller fordel av
    Døme
    • dei naut respekt;
    • ho nyt stor tillit hos alle
  3. smake, ete, ta til seg, ofte med stor hugnad
    Døme
    • nyte alkohol;
    • dei naut desserten

Faste uttrykk

  • nyte godt av
    ha fordel av
    • dei tilsette naut godt av velferdsordningane
Artikkelside
Side 1 av 13