Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
20 treff

Bokmålsordboka 10 oppslagsord

gårdbruker, gardbruker

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

person som eier og driver en gård (1, 1);
Artikkelside

best 2

adjektiv

Opphav

norrønt beztr; superlativ av bra og god

Betydning og bruk

  1. med størst ferdigheter, som duger til mest;
    Eksempel
    • den beste eleven;
    • banens beste spiller;
    • være best i verden;
    • bli kåret til beste skuespiller
    • brukt som substantiv:
      • gjøre sitt beste;
      • prestere på sitt beste
  2. mest formålstjenlig, gunstig;
    mest fordelaktig
    Eksempel
    • finne den beste løsningen;
    • det er best å ikke nevne det;
    • det som er best for alle;
    • denne frakken har sett sine beste dager
    • brukt som substantiv:
      • bare det beste er godt nok;
      • tenke på sitt eget beste
  3. som en rangerer høyest, finner mest behagelig, tilfredsstillende;
    som tiltaler sansene mest
    Eksempel
    • maten en liker best;
    • den beste vinen jeg har smakt;
    • det beste været på lenge;
    • min beste venn
    • brukt som substantiv:
      • av det beste jeg har sett;
      • prestere som de beste
  4. mest
    Eksempel
    • ha best tid om våren;
    • du har best plass i din bil
  5. som er mest i tråd med moralske prinsipper;
    Eksempel
    • hun er det beste mennesket jeg kjenner;
    • gjøre det som er best
    • brukt som substantiv:
      • alt skal en prøve, og velge det beste
  6. mest velgrunnet eller gyldig
    Eksempel
    • beste odelsrett har det eldste barnet;
    • beste prioritet
  7. Eksempel
    • være av byens beste familie;
    • det kan skje selv i de beste familier
  8. brukt som adverb: med størst kraft, mest intenst
    Eksempel
    • vi løp det beste vi kunne;
    • trives best i godt lag
  9. brukt som adverb: lettest, med minst vanske
    Eksempel
    • vite hvordan en best går fram;
    • det gjelder å leve best mulig

Faste uttrykk

  • best før
    om matvarer: av best kvalitet før
    • melka er best før 18.03.19
  • det beste en vet
    det en rangerer høyest (innenfor en kategori)
    • tørrfisk er det beste jeg vet;
    • å løpe fritt er noe av det beste hunden vet
  • det kan hende den beste
    ofte brukt trøstende:
    • motorstopp kan hende den beste;
    • slike uhell kan skje selv den beste
  • etter beste evne
    så godt en kan
    • forsøke etter beste evne å få til noe
  • i beste fall
    om alt går bra;
    med best tenkelige utfall
    • forskningen kan i beste fall gi bedre kunnskap om sykdommen;
    • en idé som i beste fall blir sett bort fra
  • i sin beste alder
    i den alderen en gjør mest eller best arbeid
    • de er nyutdannet og i sin beste alder
  • i sine beste år
    i den alderen da arbeidskraften er på topp
    • en gårdbruker i sine beste år
  • på sitt beste
    i toppform, i sin beste utgave
    • Beatles på sitt beste;
    • sommerferie på sitt beste
  • som best en kan
    så bra en klarer;
    etter beste evne
    • fordele samfunnets goder som best en kan
Artikkelside

vaskeekte, vaskekte

adjektiv

Betydning og bruk

  1. om tøy og lignende: som tåler vask uten å miste fargen
    Eksempel
    • vaskeekte bomullstøy
  2. typisk, fullblods, rendyrket
    Eksempel
    • en vaskeekte gårdbruker
Artikkelside

i sine beste år

Betydning og bruk

i den alderen da arbeidskraften er på topp;
Se: best
Eksempel
  • en gårdbruker i sine beste år
Artikkelside

bonde

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt búandi, bóndi, opprinnelig presens partisipp av búa ‘fastboende’

Betydning og bruk

  1. person som driver jordbruk på egen gård og lever av det;
  2. person som bor på bygda
  3. særlig om eldre forhold: gårdmann;
    til forskjell fra husmann og strandsitter
  4. gårdbruker med stor gård;
    til forskjell fra småbruker
  5. sjakkbrikke med laveste verdi
Artikkelside

gårdmann, gardmann

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

om eldre forhold: selveiende gårdbruker;
til forskjell fra husmann
Artikkelside

husmann

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt húsmaðr

Betydning og bruk

  1. om eldre forhold: mann som får bruke et stykke jord av en gårdbruker mot visse plikter, særlig arbeidsplikt
  2. i overført betydning, særlig i flertall: folk som må underordne seg andre
    Eksempel
    • vi godtar ikke en avtale som gjør oss til husmenn i vårt eget land
Artikkelside

melkeprodusent, mjølkeprodusent

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

gårdbruker eller bedrift som produserer melk
Artikkelside

oppstallet, oppstalla

adjektiv

Betydning og bruk

som står i rom eller bygning for dyr eller utstyr;
jamfør stall
Eksempel
  • ridehesten er oppstallet hos en gårdbruker;
  • bussene står oppstallet i et nytt garasjebygg
Artikkelside

oppsitter

substantiv hankjønn

Opphav

trolig fra lavtysk

Betydning og bruk

person som bruker en gård eller en plass;
forpakter, gårdbruker
Eksempel
  • oppsitteren på andre siden av fjorden
Artikkelside

Nynorskordboka 10 oppslagsord

gardbrukar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som eig og driv gard (1);
Artikkelside

best 2

adjektiv

Opphav

norrønt beztr; superlativ av bra og god

Tyding og bruk

  1. som dugar til mest, med størst dugleik;
    Døme
    • vere best i verda;
    • beste spelaren på bana;
    • den beste idrettsutøvaren
    • brukt som substantiv:
      • gjere sitt beste;
      • prestere på sitt beste
  2. mest tenleg, som gjev mest nytte;
    Døme
    • den beste løysinga;
    • det er best ikkje å nemne det;
    • det blir best for alle;
    • kjolen har sett sine beste dagar
    • brukt som substantiv:
      • til beste for alle;
      • tenkje berre på sitt eige beste
  3. som ein rangerer høgast, som tiltaler sansane mest;
    mest behageleg eller gledeleg
    Døme
    • beste frukta er pærer;
    • aust eller vest, heime er best;
    • beste handelen eg har gjort;
    • min beste ven
    • brukt som substantiv:
      • det beste eg har sett;
      • prestere som de beste
  4. i størst mon;
    Døme
    • eg har best tid om kvelden;
    • det er best plass hos deg
  5. mest moralsk høgtståande;
    Døme
    • det beste mennesket eg kjenner;
    • gjere det som er best
  6. mest velgrunna eller gyldig
    Døme
    • beste odelsrett har eldste barnet;
    • beste prioritet
  7. gjævast, rikast
    Døme
    • beste folka i bygda
  8. brukt som adverb: lettast, med minst vanske;
    tydelegast
    Døme
    • av dette ser vi best kva som må gjerast
  9. brukt som adverb: grundigast, forsvarlegast;
    kraftigast, mest intenst
    Døme
    • ein er best hjelpt når ein er sjølvhjelpt;
    • springe som best ein kan;
    • ho trivst best heime
    • brukt som subjunksjon:
      • best det var, gjekk ho

Faste uttrykk

  • best før
    om matvarer: av best kvalitet før
    • mjølka er best før 18.03.19
  • det beste ein veit
    det ein rangerer høgast (innanfor eit slag)
    • pizza er det beste eg veit;
    • dansing er det beste han veit
  • det kan hende den beste
    ofte brukt for å gje trøyst:
    • eit mistak som kan hende den beste;
    • utur kan skje sjølv den beste
  • etter beste evne
    så godt ein klarar
    • prøve etter beste evne;
    • eg har etter beste evne prøvd å forstå
  • i beste fall
    om alt går etter planen;
    med best tenkjelege utfall
    • forskinga kan i beste fall gje oss svar på eit viktig spørsmål;
    • eit tiltak som i beste fall ikkje vil ha nokon effekt
  • i sin beste alder
    i den alderen ein gjer mest eller best arbeid
    • vere nyutdanna og i sin beste alder
  • i sine beste år
    i den alderen då arbeidsevna er på topp
    • ein gardbrukar i sine beste år
  • på sitt beste
    i si mest framgangsrike utgåve;
    på høgdepunktet, i toppform
    • Beatles på sitt beste;
    • bading er ein del av sommaren på sitt beste
  • som best ein kan
    så godt ein greier eller det lèt seg gjere
Artikkelside

vyrdeleg, vørdeleg

adjektiv

Opphav

norrønt virðiligr adjektiv, virðiliga adverb

Tyding og bruk

  1. som fortener vyrdnad (1);
    Døme
    • ein vyrdeleg gardbrukar
  2. heller stor;
    monaleg
    Døme
    • ei vyrdeleg gåve
  3. som har eit lag eller ei åtferd som vekkjer age eller vyrdnad;
    Døme
    • dei talte om det på ein vyrdeleg måte
  4. brukt som adverb: på ein måte som vekkjer vyrdnad;
    Døme
    • kome vel og vyrdeleg frå oppgåva;
    • ho steig roleg inn og helste vyrdeleg
Artikkelside

vaskeekte, vaskekte

adjektiv

Tyding og bruk

  1. om tøy og liknande: som toler vask utan å miste fargen
    Døme
    • vaskeekte bomullstøy
  2. typisk, fullblods, reindyrka
    Døme
    • ein vaskeekte gardbrukar
Artikkelside

i sine beste år

Tyding og bruk

i den alderen då arbeidsevna er på topp;
Sjå: best
Døme
  • ein gardbrukar i sine beste år
Artikkelside

bonde

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt bóndi, búandi, opphavleg presens partisipp av búa ‘bu, ha bustad’

Tyding og bruk

  1. person som driv jordbruk på eigen (eigne) gard(ar) og lever av det;
  2. person som bur på bygda
  3. særleg før: gardmann; til skilnad frå husmann og strandsitjar
  4. gardmann med heller stor gard; til skilnad frå småbrukar
  5. sjakkbrikke med lågaste verdi
Artikkelside

oppsitjar, oppsittar

substantiv hankjønn

Opphav

truleg frå lågtysk

Tyding og bruk

person som brukar ein gard eller ein plass;
forpaktar, gardbrukar
Døme
  • han var den første oppsitjaren i fjorden
Artikkelside

gardmann

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

om eldre forhold: sjølveigande gardbrukar;
til skilnad frå husmann
Artikkelside

husmann

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt húsmaðr

Tyding og bruk

  1. om eldre forhold: mann som får bruke eit stykke jord av ein gardbrukar mot visse plikter, særleg arbeidsyting
  2. i overført tyding, særleg i fleirtal: folk som må underordne seg andre
    Døme
    • vi godtek ikkje ei avtale som gjer oss til husmenn i eige land
Artikkelside

mjølkeprodusent

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

gardbrukar eller bedrift som produserer mjølk
Artikkelside