Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
16 treff

Bokmålsordboka 7 oppslagsord

ese

verb

Opphav

beslektet med ase; gjære (2 og jest

Betydning og bruk

  1. syde, bruse
    Eksempel
    • deigen eser
  2. i overført betydning: svulme opp, bli større
    Eksempel
    • kostnadene eser;
    • kneet este veldig etter fallet
  3. være i bevegelse eller uro;

Faste uttrykk

  • ese opp
    bli større, fyldigere eller tykkere;
    vokse (2
    • paddene eser opp til tre ganger normal størrelse og eksploderer
  • ese seg opp
    bruse opp i sinne
  • ese ut
    bli større, fyldigere eller tykkere;
    vokse (2
    • kroppen eser ut;
    • storbyene eser ut i rekordfart
Artikkelside

unnsigelse

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

det å unnsi(es), trussel
Artikkelside

tristesse

substantiv hankjønn

Uttale

-esˊs

Opphav

fransk

Betydning og bruk

dysterhet, mørk stemning, tungsinn
Artikkelside

essaysamling

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Uttale

esˊseisamling

Betydning og bruk

Eksempel
  • utgi en essaysamling
Artikkelside

essay

substantiv intetkjønn

Uttale

esˊsei

Opphav

gjennom engelsk; fra fransk ‘forsøk’

Betydning og bruk

kort populærvitenskapelig eller litterær prosatekst med personlig og ofte humoristisk preg
Eksempel
  • skrive essay;
  • essayet tar opp viktige temaer som innvandring og integrering
Artikkelside

ess 2

substantiv intetkjønn

Opphav

gjennom lavtysk es; fra latin as, romersk myntenhet

Betydning og bruk

  1. spillkort med høyeste verdi;
    ener i kortspill
    Eksempel
    • hjerter ess;
    • ess er bedre enn konge;
    • få utdelt det siste esset i kortstokken
  2. flinkeste eller mest verdifulle person;
    Eksempel
    • essene i norsk fotball
Artikkelside

einsteinium

substantiv intetkjønn

Opphav

etter navnet til den tysk-sveitsiske fysikeren Albert Einstein, 1879–1955

Betydning og bruk

kunstig framstilt radioaktivt grunnstoff med atomnummer 99;
kjemisk symbol Es
Artikkelside

Nynorskordboka 9 oppslagsord

ase 1

asa

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

samanheng med jest

Tyding og bruk

bruse opp, gjære;
ese, svelle (opp, ut);
Døme
  • deigen stod og os i bakstetrauet
Artikkelside

ese

esa

verb

Opphav

samanheng med ase (1; gjære (1 og jest

Tyding og bruk

  1. syde, bruse
    Døme
    • ølet eser;
    • mjølka eser;
    • deigen eser
  2. i overført tyding: svelle opp, bli større
    Døme
    • eit problem som stadig eser i storleik og omfang
  3. vere i rørsle eller uro;
    Døme
    • det eser i folket

Faste uttrykk

  • ese opp
    bli større, fyldigare eller tjukkare;
    vekse
    • musklane i armane este opp under T-skjorta
  • ese seg opp
    bruse opp i sinne
  • ese ut
    bli større, fyldigare eller tjukkare;
    vekse
    • administrasjonen har est ut;
    • stjerna vil ese ut til 100 gonger dagens storleik, før ho sloknar
Artikkelside

vere 4

vera

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt vera (eldre vesa), er (eldre es), verit

Tyding og bruk

sjølvstendig verb i tyding 1–6
  1. Døme
    • der er ikkje meir;
    • han er ikkje meir – han er død;
    • hadde det ikkje vore for dette uhellet, ville vi ha greidd oss;
    • det er det som er – såleis heng det i hop;
    • det var ein gong ein konge;
    • i veka som var – førre veka;
    • vere til
    • etter Shakespeare
      • å vere eller ikkje vere
  2. halde til;
    opphalde seg;
    Døme
    • ein stad å vere;
    • vere i utlandet;
    • bli verande lenge på ein stad;
    • eg skal vere der heile dagen;
    • kvar er du i arbeidet? – kor langt er du komen?
    • sersjanten var stadig etter nr. 87 – forfølgde, plaga; eigl: kom etterpå;
    • sommaren er over oss – no har vi sommar;
    • vere saman (om noko);
    • eg er straks attende;
    • vere ute ein augeblink
  3. Døme
    • det kan vere (til) så lenge;
    • la nokon vere i fred;
    • det er noko i det – har noko for seg
    • konjunktiv
      • fred vere med deg!
  4. fare åt, stelle seg;
    henge saman
    Døme
    • korleis er det med deg?
    • ein god måte å vere på;
    • la så vere;
    • det er som eg seier;
    • vere frå seg av sinne;
    • vere for ei sak;
    • vere imot eit framlegg;
    • vere med på noko;
    • møtet er over, slutt;
    • kva skal slikt vere til? – godt for
  5. vilje seie;
    føre med seg
    Døme
    • vite kva arbeid er;
    • det er: – fork. d.e.:
  6. nokre andre uttrykk
    Døme
    • tråden var av ull;
    • straumen er av, på;
    • forhenget er frå;
    • tida er inne – er mogen;
    • vere ute for eit uhell
  7. brukt som usjølvstendig verb, kopulaverb
    Døme
    • vere arbeidar, barn, flygar, meister;
    • vere fleire om noko;
    • vere frisk, raud, heldig;
    • ver så snill;
    • det var god kaffi!
  8. brukt i utbrytingssetning
    Døme
    • det var Alf som sa det;
    • det er torsk som er best;
    • kva er det som står på?
    • det er i morgon han kjem
  9. brukt som hjelpeverb i perfektum aktiv ved rørsle- og overgangsverb; jamfør ha (2, 13)
    Døme
    • ho er komen, vakna;
    • han er vorten bonde
  10. brukt som hjelpeverb i passiv
    Døme
    • ho er nemnd, sett, lagd, utteken;
    • det var gjort, laga i går

Faste uttrykk

  • har vore
    etterstilt substantiv eller namn: tidlegare;
    som var; forkorta h.v.
    • tingmann, stortingspresident og statsråd har vore
  • vere om seg
    vere frampå
    • det gjeld å vere om seg for å få fatt i godbitane
  • vere ved
    vedkjenne seg (noko)
Artikkelside

essaysamling

substantiv hokjønn

Uttale

esˊseisamling

Tyding og bruk

Døme
  • gje ut ei essaysamling
Artikkelside

vicomtesse

substantiv hokjønn

Uttale

-esˊs el. -esˋse

Tyding og bruk

frue til ein vicomte
Artikkelside

tristesse

substantiv hankjønn

Uttale

-esˊs

Opphav

fransk; av trist

Tyding og bruk

mørk stemning;
Artikkelside

essay

substantiv inkjekjønn

Uttale

esˊsei

Opphav

gjennom engelsk; frå fransk ‘forsøk’

Tyding og bruk

kort populærvitskapleg eller litterær prosatekst med personleg og ofte humoristisk preg
Døme
  • skrive essay;
  • eit essay om filosofi
Artikkelside

ess 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom lågtysk es; frå latin as, romersk mynteining

Tyding og bruk

  1. spelkort med høgaste verdi;
    einar i kortspel
    Døme
    • ha tre ess på hand;
    • få utdelt spar ess;
    • ess er verdt 14 poeng
  2. flinkaste eller gjævaste person;
    Døme
    • hun var esset på laget
Artikkelside

einsteinium

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter namnet til den tysk-sveitsiske fysikaren Albert Einstein, 1879–1955

Tyding og bruk

metallisk, radioaktivt grunnstoff (1) med atomnummer 99;
kjemisk symbol Es
Artikkelside