Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
10 treff

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 10 oppslagsord

einevelde, einvelde

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

styreform der herskaren har uavgrensa makt, særleg om slike monarki frå 1600- til 1800-talet i Europa;

Faste uttrykk

  • opplyst einevelde
    styreform der ein eineveldig styrar sjølv set i verk reformer til beste for folket
Artikkelside

monarki

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gresk monarkhia ‘einevelde’; jamfør -arki

Tyding og bruk

  1. styreform der ein konge, ei dronning eller ein annan fyrste er øvste representant for staten
    Døme
    • konstitusjonelt monarki
  2. stat som har monarki (1)
    Døme
    • Noreg er eit monarki
Artikkelside

opplyst einevelde

Tyding og bruk

styreform der ein eineveldig styrar sjølv set i verk reformer til beste for folket;
Sjå: einevelde
Artikkelside

absolutt 2

adjektiv

Uttale

absolutˊt

Opphav

av latin absolutus, perfektum partisipp av absolvere ‘løyse frå’

Tyding og bruk

  1. som ikkje er avhengig av noko anna;
    Døme
    • eit absolutt krav;
    • absolutt einevelde
  2. brukt som adverb: vilkårslaust, plent, endeleg
    Døme
    • gjelde absolutt;
    • ho ville absolutt reise
    • nytta forsterkande
      • absolutt ikkje

Faste uttrykk

  • absolutt fleirtal
    over halvparten av røystene blant dei som har røysterett i eit val
  • absolutt gehør
    det å kunne bestemme tonehøgd ved hjelp av øyret
  • absolutt komparativ
    komparativ (1 utan samanlikning, til dømes i ‘ein betre middag’
  • absolutt musikk
    musikk som ikkje byggjer på noko anna enn musikalske verkemiddel;
    motsett programmusikk
  • absolutt nullpunkt
    lågaste temperatur som er mogleg, -273,15 °C
  • absolutt superlativ
    superlativ (1 utan samanlikning, til dømes i ‘med største glede’
  • absolutt temperatur
    temperatur målt frå det absolutte nullpunktet
  • absolutt veto
    rett til å stanse vedtak
Artikkelside

velde 3

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt veldi; av vald (2

Tyding og bruk

  1. storveges makt, vald (2, 1)
    Døme
    • kongens makt og velde
  2. herskarstilling, herredøme
    Døme
    • einevelde;
    • fåmannsvelde;
    • terrorvelde
  3. nedsetjande i samansetningar: eigenrådig styringsmåte eller liknande
    Døme
    • pampevelde;
    • skjemavelde
Artikkelside

einevald, einvald

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

Artikkelside

einestyre

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  2. styre (1, 3) med éin medlem
    Døme
    • han er dagleg leiar og einestyre i selskapet
Artikkelside

autarki

substantiv inkjekjønn

Uttale

æutarkiˊ

Opphav

av gresk autarkhia, av autos ‘sjølv’ og arkhein ‘styre’

Tyding og bruk

  2. om økonomiske tilhøve: evne som eit land har til sjølvforsyning
Artikkelside

autokrati

substantiv inkjekjønn

Uttale

æutokratiˊ

Opphav

av auto- og -krati

Tyding og bruk

Artikkelside

absolutisme

substantiv hankjønn

Uttale

absolutisˊme

Opphav

frå fransk; jamfør absolutt (2

Tyding og bruk

Artikkelside