Avansert søk

55 treff

Bokmålsordboka 44 oppslagsord

avskjed

substantiv hankjønn

Opphav

av lavtysk scheden ‘skille’

Betydning og bruk

  1. det å skilles eller ta farvel
    Eksempel
    • de reiste uten å ta avskjed;
    • de tok ømt avskjed med hverandre;
    • avskjedens time;
    • en tårevåt avskjed
  2. det å slutte i eller bli avsatt fra et embete eller en stilling
    Eksempel
    • søke avskjed

Faste uttrykk

  • avskjed i nåde
    avgang etter oppnådd aldersgrense eller etter søknad
    • han fikk avskjed i nåde
  • avskjed på grått papir
    plutselig oppsigelse

sette på porten

Betydning og bruk

kaste ut, gi avskjed (fra arbeidsplass);
Se: port, sette
Eksempel
  • mange fryktet å bli satt på porten

port

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt port, av mellomnorsk portr; av latin porta ‘dør’

Betydning og bruk

  1. åpning for gjennomgang eller gjennomkjøring
    Eksempel
    • lastebilen rygget inn gjennom porten;
    • følg meg til porten
  2. Eksempel
    • inngang i porten
  3. lukke for portåpning;
    Eksempel
    • skipet har port for og akter;
    • porten står på vidt gap;
    • slusene har fått nye porter
  4. to stenger som markerer hvor en slalåmløype går;
    Eksempel
    • slalåmløperen rev to porter

Faste uttrykk

  • sette på porten
    kaste ut, gi avskjed (fra arbeidsplass)
    • mange fryktet å bli satt på porten

nåde 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt náð ‘fred, vern, nåde’

Betydning og bruk

  1. i religiøst språk: Guds godhet og barmhjertighet
    Eksempel
    • Vårherre, se i nåde til oss!
    • synd og nåde
  2. Eksempel
    • be om nåde;
    • dommeren viste ingen nåde og trakk opp det røde kortet
  3. i jus: senking av eller fritak for straff
    Eksempel
    • hun har søkt om nåde
  4. om eldre eller utenlandske forhold: brukt i tiltale til og omtale av adelig eller geistlig person
    Eksempel
    • Deres nåde

Faste uttrykk

  • av Guds nåde
    usedvanlig begavet;
    gudbenådet
    • en sanger av Guds nåde
  • avskjed i nåde
    avgang etter oppnådd aldersgrense eller etter søknad
    • han fikk avskjed i nåde
  • finne nåde for noens øyne
    bli godtatt av noen
  • la nåde gå for rett
    dømme mildere enn loven krever
  • leve på nåde
    være avhengig av andres velvilje
  • på nåde og unåde
    uten betingelser
  • ta til nåde igjen
    gi tilgivelse og oppreisning

få/gi silkesnora

Betydning og bruk

gi noen ordre om å søke avskjed (egentlig om orientalske forh: sende sin underordnede en silkesnor som tegn på at han bør begå selvmord, egentlig ved å henge seg i snora);

meddele

verb

Opphav

fra lavtysk , opprinnelig ‘dele med en’

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • jeg kan meddele at vi får besøk;
    • vi må dessverre meddele at boka er utsolgt fra forlaget
  2. Eksempel
    • meddele en avskjed i nåde

Faste uttrykk

  • meddele seg
    uttrykke seg
    • meddele seg klart og tydelig;
    • meddele seg gjennom musikk

farvel 2

interjeksjon

Betydning og bruk

brukt når en tar avskjed med noen;
Eksempel
  • farvel, alle sammen!

på fallrepet

Betydning og bruk

helt på slutten;
til avskjed;
Eksempel
  • si noen ord på fallrepet

fallrep, fallreip

substantiv intetkjønn

Opphav

fra nederlandsk

Betydning og bruk

åpning i skansekledning eller rekke (2 for utenbords trapp på skip

Faste uttrykk

  • på fallrepet
    helt på slutten;
    til avskjed
    • si noen ord på fallrepet

katte 2

verb

Betydning og bruk

  1. gi avskjed;
    Eksempel
    • han ble kattet fra jobben
  2. heise opp anker;
    jamfør katt (5)
  3. om eldre forhold: piske med nihalet katt;
    jamfør katt (4)

Nynorskordboka 11 oppslagsord

avskjed

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom bokmål; frå lågtysk scheden ‘skilje’

Tyding og bruk

  1. det å skiljast eller ta farvel;
    Døme
    • ta avskjed med nokon;
    • ein trist avskjed
  2. det å slutte i eller bli avsett frå eit embete eller ei stilling
    Døme
    • søkje avskjed

Faste uttrykk

  • avskjed i nåde
    avgang etter oppnådd aldersgrense eller etter søknad
    • ho fekk avskjed i nåde
  • avskjed på grått papir
    plutseleg oppseiing
    • han fekk avskjed på grått papir

nåde 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt náð ‘fred, vern, nåde’

Tyding og bruk

  1. i religiøst språk: Guds kjærleik og miskunn
    Døme
    • Vårherre, sjå i nåde til oss!
    • forkynne synd og nåde
  2. Døme
    • be om nåde;
    • dei viste ingen nåde mot motspelarane
  3. i jus: minking av eller fritak for straff
    Døme
    • den dømde søkte om nåde
  4. om eldre eller utanlandske forhold: brukt i tiltale til og omtale av adeleg eller geistleg person
    Døme
    • Dykkar nåde

Faste uttrykk

  • av Guds nåde
    som er svært evnerik
    • ein kunstnar av Guds nåde
  • avskjed i nåde
    avgang etter oppnådd aldersgrense eller etter søknad
    • ho fekk avskjed i nåde
  • finne nåde for nokons auge
    bli godteken av nokon
  • la nåde gå for rett
    døme mildare enn lova krev
  • leve på nåde
    vere avhengig av velvilje frå andre
  • på nåde og unåde
    utan vilkår
  • ta til nåde att
    gje tilgjeving og oppreising

avskjed i nåde

Tyding og bruk

avgang etter oppnådd aldersgrense eller etter søknad;
Sjå: avskjed, nåde
Døme
  • ho fekk avskjed i nåde

avskjed på grått papir

Tyding og bruk

plutseleg oppseiing;
Sjå: avskjed
Døme
  • han fekk avskjed på grått papir

avskjedssøknad

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

søknad om avskjed (2) frå ei stilling;
Døme
  • levere avskjedssøknaden sin til arbeidsgjevar

avskjedsfest

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fest (3, 2) der ein markerer ein avskjed, eit farvel;
Døme
  • kollegaene arrangerte avskjedsfest då ho slutta

avskjedshelsing

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

Døme
  • i gravferda las presten opp ei avskjedshelsing frå barna;
  • elevane hadde kjøpt ei avskjedshelsing til læraren på den siste skuledagen

avskjedsdag

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

dag da ein tek avskjed;
Døme
  • avskjedsdagen nærmar seg

avskjedsbrev

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

brev (1) der ein tek avskjed med nokon;
Døme
  • han la att eit avskjedsbrev då han reiste

demisjon

substantiv hankjønn

Opphav

av fransk se démettre ‘gå av, fjerne seg’

Tyding og bruk

eldre nemning for frivillig søknad om avskjed frå regjeringspost eller anna embete (1);