Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
29 treff

Bokmålsordboka 10 oppslagsord

Nynorskordboka 19 oppslagsord

katalog

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk, frå mellomalderlatin; opphavleg frå gresk ‘oppteljing’, av kata ‘ned’ og legein ‘telje’

Tyding og bruk

  1. systematisk oversikt over til dømes namn, bøker, gjenstandar, varer;
    Døme
    • ein katalog over alle manuskripta i samlinga;
    • dei valde klær frå ein katalog
  2. i overført tyding: samling av typiske døme innan eit område
    Døme
    • ein katalog over aktuelle diskusjonstema;
    • rullebladet hennar var ein katalog over brotsverk
Artikkelside

pronomen

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin ‘i staden for namnet’

Tyding og bruk

i grammatikk: substantivisk eller adjektivisk ord som får tydingsinnhald frå eit ord eller eit uttrykk i den språklege samanhengen, eller frå noko(n) som det blir vist til i den aktuelle situasjonen
Døme
  • eg er eit personleg pronomen;
  • som kan vere relativt pronomen;
  • den i «den bilen er min!» er eit peikande pronomen
Artikkelside

setje agendaen

Tyding og bruk

avgjere eller leggje premissane for kva som blir aktuelle tema;
setje dagsorden;
Sjå: agenda
Døme
  • nyhenderedaktørar som set agendaen for politikarane
Artikkelside

fyllingsgrad

substantiv hankjønn eller hokjønn

Tyding og bruk

  1. tilhøve mellom det aktuelle vassinnhaldet i eit reguleringsmagasin og vassinnhaldet ved fullt magasin, målt i prosent av fullt magasin
    Døme
    • fyllingsgraden i norske magasin var 93,6 prosent
  2. tilhøve mellom talet på passasjerar på eit kommunikasjonsmiddel og det tillatne talet
    Døme
    • ha god fyllingsgrad på flya
Artikkelside

uttale 2

uttala

verb
kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

  1. seie språklyd(ar), artikulere
    Døme
    • uttale lyden, ordet, språket korrekt;
    • «genre» blir uttalt «sjanger»
  2. refleksivt: seie meininga si
    Døme
    • uttale seg om aktuelle spørsmål
Artikkelside

relativ 2

adjektiv

Opphav

seinlatin relativus; av latin relatus, perfektum partisipp av referre ‘bere tilbake’

Tyding og bruk

  1. tilmåta etter den aktuelle samanhengen eller situasjonen;
    skiftande, ofte til skilnad frå absolutt (2, 1)
    Døme
    • relativ fart;
    • alt er relativt – det kjem an på kva ein samanliknar med; ein har ikkje noko fast (faste verdinormer) å halde seg til
  2. adverb: etter måten, heller, nokså
    Døme
    • greie seg relativt godt;
    • ein relativt stor sum
  3. i grammatikk: som innleier ei relativsetning og syner attende til eit ledd i ei overordna setning
    Døme
    • som kan vere eit relativt pronomen el. ein relativ konjunksjon;
    • der er eit relativt adverb
Artikkelside

bulevardavis

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

avis som gjev aktuelle hendingar og emne sensasjonsoppslag;
Artikkelside

avis

substantiv hokjønn

Uttale

aviˊs

Opphav

frå fransk ‘meining, melding’; av latin ad ‘til’ og visum ‘syn, tanke’

Tyding og bruk

  1. regelbunden publikasjon som inneheld aktuelle saker og nyhende;
    Døme
    • abonnere på ei avis;
    • det står i avisa;
    • lese aviser på nettet
  2. økonomisk føretak som gjev ut ei avis (1)
    Døme
    • starte ei ny avis
  3. lokale der ei avis (2) held til
    Døme
    • klassa besøkte avisa

Faste uttrykk

  • kome i avisa
    bli omtalt i avisa
Artikkelside

agenda

substantiv hankjønn

Uttale

agenˊda

Opphav

frå latin , fleirtal av agendum ‘noko som bør gjerast’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • årsmøtesaker var siste posten på agendaen
  2. overført: tenkt liste over sentrale tema som bør takast opp til debatt;
    plan for noko ein ynskjer å gjennomføre;
    (skjult) føremål
    Døme
    • kome høgt på den politiske agendaen;
    • styre agendaen;
    • ha sin eigen agenda

Faste uttrykk

  • setje agendaen
    avgjere eller leggje premissane for kva som blir aktuelle tema;
    setje dagsorden
    • nyhenderedaktørar som set agendaen for politikarane
  • skjult agenda
    føremål ein løyner
    • frykte at leiinga har ein skjult agenda
Artikkelside
Side 2 av 2