Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
125 treff

Bokmålsordboka 59 oppslagsord

kretsløpsressurs, kretsløpsresurs

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

fornybar ressurs;
til forskjell fra lagerressurs
Eksempel
  • kretsløpsressurser som vann, sol, bølger og vind
Artikkelside

kveldssol, kveldsol

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

sol slik den viser seg om kvelden
Eksempel
  • en leilighet med sjøutsikt og kveldssol
Artikkelside

beskytte

verb

Uttale

besjytˊte

Opphav

fra lavtysk; samme opprinnelse som engelsk shut ‘lukke’

Betydning og bruk

  1. forhindre at noe eller noen blir skadet, mistet eller liknende;
    bevare, verne, passe på
    Eksempel
    • beskytte noen mot fare;
    • kremen beskytter mot sol og vind
    • brukt som adjektiv:
      • leve i et beskyttet miljø
  2. brukt som adjektiv: reservert for de med nødvendige kvalifikasjoner
    Eksempel
    • en beskyttet tittel
Artikkelside

skifte sol og vind

Betydning og bruk

ta rettferdige hensyn til begge sider;
Se: sol
Artikkelside

blid som en sol

Betydning og bruk

strålende blid;
Se: sol
Artikkelside

enten … eller …

Betydning og bruk

  1. brukt til å uttrykke valget mellom to (eller flere) alternativer
    Eksempel
    • enten i dag eller i morgen;
    • enten går det, eller så går det ikke;
    • enten Per eller Ola eller Kjell
  2. brukt til å innlede vilkårssetninger
    Eksempel
    • vi blir med enten det blir sol eller regn
Artikkelside

en plass i sola

Betydning og bruk

gunstige ytre forhold, framtredende plass;
Se: sol
Artikkelside

intet er nytt under solen

Betydning og bruk

(Fork 1,9) ingenting er nytt på jorden gjennom tidene;
Se: sol
Artikkelside

med hensyn til

Betydning og bruk

når det gjelder;
forkortet mht.;
Se: hensyn
Eksempel
  • beskrive beliggenheten med hensyn til vær, vind og sol
Artikkelside

ikke la sola gå ned over sin vrede

Betydning og bruk

(etter Ef 4,26) være snar til å glemme og tilgi;
Se: sol
Artikkelside

Nynorskordboka 66 oppslagsord

helio-

prefiks

Opphav

av gresk helios ‘sol’

Tyding og bruk

prefiks (1) i ord som gjeld sola;
Artikkelside

måne

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt máni

Tyding og bruk

  1. himmellekam som går i bane omkring ein planet;
    Døme
    • jorda har éin måne, mens Jupiter har tretten
  2. måne (1) som går omkring jorda, og som er meir eller mindre synleg på himmelen
    Døme
    • månen er i ne;
    • veksande måne;
    • månen står opp om kvelden
  3. noko som minner om månen, særleg skalla flekk på hovudet
    Døme
    • han har fått måne

Faste uttrykk

  • mannen i månen
    menneskeliknande figur som ein synest ein kan sjå på måneoverflata
  • sjå ut som ein har dotte ned frå månen
    sjå svært forundra ut
  • teikn i sol og måne
    teikn som tyder på at noko kjem til å hende
Artikkelside

midnattssol

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

sol synleg ved midnatt
Døme
  • Nordkapp har midnattssol frå midten av mai til ut juli;
  • midnattssola er fin og raud no
Artikkelside

gløtt, glytt

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

samanheng med glott

Tyding og bruk

  1. lita opning
    Døme
    • ein gløtt i skydekket
  2. glimt, skimt, titt
    Døme
    • ein gløtt av sol;
    • få ein gløtt av det som skal skje

Faste uttrykk

  • på gløtt
    om dør, vindauge eller liknande: litt open
Artikkelside

kortisol

substantiv hankjønn

Opphav

nylaging av latin cortex ‘bork’ og av III sol

Tyding og bruk

hormon i binyreborken som tener til forsvar av organismen
Artikkelside

låg 2

adjektiv

Opphav

norrønt lágr; samanheng med liggje

Tyding og bruk

  1. som ikkje er høg, som ikkje når langt opp
    Døme
    • ei låg dør;
    • ein låg stol;
    • eit lågt hus;
    • låge støvlar;
    • du er lågare enn meg
  2. som står eller er stilt langt nede
    Døme
    • låg sol;
    • låg himmel;
    • lågt tak;
    • på det lågaste punktet
    • brukt som adverb:
      • liggje lågt med hovudet;
      • fly lågt
  3. som ligg langt nede på toneskalaen, djup
    Døme
    • ein låg orgeltone
    1. brukt som adverb:
      • songen går lågt i bassen
  4. om lyd: dempa, svak
    Døme
    • ei låg kviskring
    • brukt som adverb:
      • snakke lågt
  5. som er liten i tal eller verdi
    Døme
    • eit lågt tal;
    • låge prisar;
    • låge kostnader;
    • ha låg løn;
    • inntektene er lågare enn forventa;
    • halde seg på eit lågt nivå;
    • låg temperatur;
    • lågt lufttrykk;
    • halde låg fart;
    • dei lågare klassestega i skulen
    • brukt som adverb:
      • vere lågt lønt;
      • lågast mogleg kostnader
  6. som står langt nede i rang;
    lite vørd
    Døme
    • offiserar av lågare grad;
    • lågare organismar;
    • låg levestandard
  7. simpel, ufin
    Døme
    • lågare drifter;
    • låg komikk

Faste uttrykk

  • ha låge tankar om noko/nokon
    tru vondt om og ha små forventingar til noko eller nokon
  • halde ein låg profil
    ha ei forsiktig, avventande haldning;
    ikkje markere seg
    • han har halde ein låg profil i media
  • høg og låg
    folk frå forskjellige sosiale lag
    • eit samfunn med kort avstand mellom høg og låg
  • høgt og lågt
    overalt
    • ho leita høgt og lågt etter boka
  • liggje lågt i terrenget
    ikkje markere seg
    • ho låg lågt i terrenget for ikkje å irritere han
  • lågt under taket
    lite vidsyn, liten toleranse
    • det var ikkje lågt under taket i avisredaksjonen
  • over ein låg sko
    i fleng, uhemma
    • dei bedrog kvarandre over ein låg sko
Artikkelside

kveldssol, kveldsol

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

sol slik ho viser seg om kvelden
Døme
  • altan med kveldssol
Artikkelside

solsvidd, solsviden

adjektiv

Tyding og bruk

sviden, brunbrend av sol
Døme
  • gamle, solsvidne tømmerhus
Artikkelside

vrangsøles, rangsøles

adverb

Opphav

av sol (1

Tyding og bruk

i retning mot sola;
i omsnudd rekkjefølgje, baklengs;
mots. rettsøles
Døme
  • gå vrangsøles rundt husa;
  • be Fadervår vrangsøles
Artikkelside

påskefjell

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i bunden form eintal: fjellområde som mange vitjar i påska
Døme
  • det blir sol og fint vêr i påskefjellet i år;
  • dei dreg på påskefjellet for å gå på ski
Artikkelside
Side 2 av 7