Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 63 oppslagsord

allmenn, ålmenn

adjektiv

Opphav

norrønt almennr; innverknad frå tysk (all)gemein ‘felles for alt, alle’

Tyding og bruk

  1. felles, sams for alt, alle;
    som gjeld alle
    Døme
    • allmenn verneplikt;
    • allmenn røysterett
  2. som gjeld (heile) samfunnet;
    offentleg
    Døme
    • saka har allmenn interesse;
    • det er eit allment ynske
    • brukt som adverb:
      • det er allment kjent
  3. Døme
    • det er allmenn semje om saka
  4. som gjeld utan unntak;
    universell
    Døme
    • allmenne sanningar;
    • ei heilag, allmenn kyrkje
Artikkelside

valfart

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

frå tysk førsteleddet av wallen ‘vandre’

Tyding og bruk

  1. reise til ein heilag stad;
  2. Døme
    • det var reine valfarten til Holmenkollen
Artikkelside

krig

substantiv hankjønn

Opphav

lågtysk krich ‘strev, strid’

Tyding og bruk

  1. stor konflikt med våpenkampar mellom to eller fleire statar eller folkegrupper
    Døme
    • føre krig;
    • falle i krigen;
    • det vart ein blodig krig;
    • under krigen var det rasjonering;
    • etter krigen byrja gjenreisinga
  2. hard strid utan at ein bruker våpenmakt;
    sterk usemje
    Døme
    • det var full krig mellom brørne
  3. sterk konkurranse;
    jamfør priskrig
  4. stor innsats mot noko uynskt;
    Døme
    • krig mot svolt og naud

Faste uttrykk

  • heilag krig
    krig som blir ført av religiøse grunnar
    • kalifen erklærte heilag krig mot dei vantru
  • kald krig
    spent og fiendtleg tilhøve mellom to eller fleire statar, men utan våpenbruk
  • krig på kniven
    skarp motsetnad;
    kamp utan skånsel
Artikkelside

kristendom

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt kristinn dómr

Tyding og bruk

monoteistisk verdsreligion som grunnar seg på Jesu liv og forkynning og som har Bibelen som heilag skrift
Døme
  • gå over til kristendomen;
  • spreie kristendomen
Artikkelside

fanatisk

adjektiv

Opphav

av latin fanaticus ‘gudinnvigd, gudinspirert’, av fanum ‘heilag stad’

Tyding og bruk

oppglødd og ihuga på ein einsynt og intolerant måte
Døme
  • ein fanatisk forkjempar;
  • ikkje ver så fanatisk!
Artikkelside

kanonisere

kanonisera

verb

Opphav

jamfør kanon (1

Tyding og bruk

  1. lyse heilag, gjere til helgen
    Døme
    • Sankt Sunniva er kanonisert til helgen
  2. setje opp som mønster
    Døme
    • kanonisere meisterverka i norsk film
    • brukt som adjektiv:
      • ein kritikarrost og kanonisert litteratur
Artikkelside

kjelde

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt kelda; samanheng med kald

Tyding og bruk

  1. grunnvatn som kjem opp av jorda;
    Døme
    • ei heilag kjelde;
    • varme kjelder
  2. i overført tyding: opphav (1), utspring (1);
    Døme
    • ei kjelde til forarging
  3. i overført tyding: opphav til kunnskap;
    informant eller dokument som gjev opplysningar
    Døme
    • gje opp kjeldene;
    • påliteleg kjelde;
    • historiske kjelder;
    • studere kjeldene
Artikkelside

pilegrimsreise

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

reise til ein heilag stad;
Artikkelside

høgtideleg, høgtidleg

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som gjeld eller er merkt av høgtid;
    Døme
    • eit høgtideleg høve;
    • den høgtideleg opninga av Stortinget
  2. Døme
    • ei høgtideleg mine;
    • skape ei mindre høgtideleg stemning
  3. bindande, heilag
    Døme
    • kome med ein høgtideleg lovnad
    • brukt som adverb
      • love høgtideleg

Faste uttrykk

  • ta seg sjølv høgtideleg
    vere ute av stand til å le av seg sjølv
Artikkelside

halde heilag

Tyding og bruk

vie til gudsdyrking;
syne audmykt framfor;
Sjå: heilag
Døme
  • halde kviledagen heilag
Artikkelside
Side 3 av 7