Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 89 oppslagsord

ekserpere

ekserpera

verb

Opphav

av latin excerpere ‘plukke ut’

Tyding og bruk

finne utdrag eller sitat frå bok, dokument eller liknande;
hente ut ord eller frasar frå korpus (2, 2)
Døme
  • ekserpere tekstar;
  • materialet inneheld sju belegg som er ekserperte frå teksten
Artikkelside

niauga, niauge

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter lågtysk negenoge; namnet fordi dyret har eitt auge, ein nase og sju gjelleopningar på kvar side

Tyding og bruk

fisk av ordenen Petromyzontiformes som drikk blod av andre fiskar
Artikkelside

langfaste

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

fastetid dei siste sju vekene før påske
Artikkelside

langeleik

substantiv hankjønn

Opphav

av lang (2 og leik

Tyding og bruk

avlangt strengeinstrument med ein streng til å spele melodien på og opptil sju strenger som kling med
Artikkelside

morgon

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt morginn

Tyding og bruk

  1. tid omkring soloppgang;
    første del av dagen
    Døme
    • tidleg ein morgon;
    • tidleg om morgonen;
    • tidleg på morgonen;
    • klokka sju om morgonen;
    • morgonen etter;
    • det er kaldt om morgonane;
    • sove til lyse morgonen;
    • vente til morgons
  2. brukt som helsing eller ynske;
    jamfør morn (1)
    Døme
    • god morgon!
  3. i overført tyding: tidleg tidspunkt i ei tidsrekning
    Døme
    • sidan tidenes morgon

Faste uttrykk

  • frå morgon til kveld
    heile dagen
  • i dag morgon
    i dag tidleg
  • i går morgon
    på morgonen dagen før i dag
  • i morgon den dag
    i morgon og ikkje ein dag seinare
  • i morgon
    om neste dag;
    om dagen etter;
    om nærmaste framtid
    • i morgon tidleg;
    • i morgon ettermiddag;
    • i morgon kveld;
    • det får vere til i morgon;
    • i dag eg, i morgon du
  • til morgonen i dag
    i dag tidleg
Artikkelside

halsvirvel

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

kvar av dei sju virvlane i halsdelen av ryggrada
Artikkelside

nærmare 2, nærare 2

adverb

Opphav

komparativ av nær (2 , forma med m etter norrønt nær(r)meirr

Tyding og bruk

  1. Døme
    • kom nærmare!
    • brukt som preposisjon:
      • nærmare jul
  2. meir inngåande
    Døme
    • undersøkje saka nærmare;
    • sjå nærmare på noko;
    • du skal få høyre nærmare frå oss
  3. oppimot, nesten
    Døme
    • båten er nærmare sju meter lang
Artikkelside

løyse

løysa

verb

Opphav

norrønt leysa, av lauss ‘løs’

Tyding og bruk

  1. gjere laus frå eit feste
    Døme
    • løyse ein båt;
    • løyse kyrne
  2. gjere fri frå skyldnad, tvang eller liknande
    Døme
    • løyse nokon ut av ein vanskeleg situasjon
  3. gjere lausare eller romslegare;
    opne
    Døme
    • løyse ein knute;
    • han løyste på snippen;
    • ho løyser grepet
  4. gje fritt løp;
    fyre av
    Døme
    • løyse eld;
    • dei løyste skot
  5. blande eit stoff i væske så det dannar seg ei einsarta blanding;
    Døme
    • løyse ein tablett i vatn
  6. finne svar eller forklaring på
    Døme
    • løyse ei gåte;
    • løyse kryssord;
    • ho løyser likninga;
    • dei løyste oppgåva
  7. greie opp i;
    ordne
    Døme
    • dei løyste problemet
  8. skaffe seg ved å betale for;
    kjøpe
    Døme
    • løyse billett;
    • krevje at hobbyfiskarar løyser fiskekort

Faste uttrykk

  • løyse av
    kome i staden for;
    ta over etter;
    avløyse (1)
    • dagskiftet løyser av nattskiftet klokka sju
  • løyse inn
    betale for å få att eit verdipapir, eit pant eller liknande
    • løyse inn ein veksel;
    • løyse inn klokka hos pantelånaren
  • løyse opp
    • få eitt stoff til å blande seg med eit anna stoff, særlig ei væske, slik at blandinga blir einsarta
      • løyse opp salt i vatn
    • få til å dele seg opp i mindre einingar
      • politiet løyste opp demonstrasjonen
    • få til å bli mindre stiv, stram, spend eller liknande;
      gjere meir fleksibel
      • løyse opp stive kroppar;
      • ho er flink til å løyse opp stemninga
  • løyse seg opp
    • om stoff: blande seg med eit anna stoff, særlig ei væske, slik at blandinga blir einsarta
      • sukkeret løyste seg opp
    • smuldre opp;
      bli borte
      • skodda løyste seg opp;
      • køen har løyst seg opp
  • løyse seg
    • om stoff: blande seg med eit anna stoff, særlig ei væske, slik at blandinga blir einsarta
      • sukkeret løyser seg i varmt vatn
    • om konflikt, problem eller liknande: bli fjerna eller gå i orden
      • problemet løyste seg sjølv
  • løyse ut
    • betale ut ein medeigar for å ta over parten hans
      • ho løyste ut syskena etter at faren døydde
    • setje i gang;
      utløyse (2)
      • løyse ut eit skred;
      • innbrotet løyste ut alarmen
    • la kome til uttrykk;
      forløyse (2, 2)
      • løyse ut evnene sine
Artikkelside

løyse av

Tyding og bruk

kome i staden for;
ta over etter;
Sjå: løyse
Døme
  • dagskiftet løyser av nattskiftet klokka sju
Artikkelside

lyre 1

substantiv hokjønn

Opphav

av gresk lyra

Tyding og bruk

  1. (antikt) strengeinstrument med to armar mellom resonanskassa og eit tverrtre og med opp til sju strenger
    Døme
    • spele på lyre
  2. klokkespel (2), ofte brukt i musikkorps
Artikkelside
Side 2 av 9