Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
Ett treff

Nynorskordboka 28 oppslagsord

partikkel

substantiv hankjønn

Opphav

av latin particula ‘liten del’, av pars ‘del’

Tyding og bruk

  1. smådel av eit stoff
    Døme
    • radioaktive partiklar
  2. i språkvitskap: ubøyelege småord eller staving
    Døme
    • 'opp' i 'ta opp spørsmålet' er ein partikkel
Artikkelside

proton

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gresk protos ‘først’; jamfør proto- og -on

Tyding og bruk

partikkel med positiv elektrisk ladning i ein atomkjerne;
jamfør elektron og nøytron
Artikkelside

puls

substantiv hankjønn

Opphav

av latin pulsus ‘slag, støyt’

Tyding og bruk

  1. rytmisk trykkauke i pulsåre i takt med hjarteslaga;
    hjarteslag i minuttet;
    Døme
    • ho har ein puls på 70 slag i minuttet;
    • pulsen hans var høg under treninga;
    • den skadde har svak puls
  2. kortvarig, brå endring i elektrisk spenning;
    kortvarig partikkel- eller lysstråle
  3. regelbunden rytme, til dømes i musikk

Faste uttrykk

  • kjenne nokon på pulsen
    finne ut kva ein person verkeleg vil eller meiner
  • ta pulsen på
    • kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
      • legen tok pulsen på pasienten
    • undersøkje kva som verkeleg går føre seg
      • filmen tek pulsen på samtida
  • ta pulsen
    kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
Artikkelside

nekting

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å nekte (1);
    nektande utsegn;
    Døme
    • nekting av samtykke
  2. i grammatikk: nektande ord eller partikkel, til dømes ikkje og u- (4
Artikkelside

nøytron

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Uttale

nøitroˊn; nøiˊtron

Opphav

jamfør nøytral og -on (1

Tyding og bruk

elektrisk nøytral partikkel i ein atomkjerne
Artikkelside

korn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt korn

Tyding og bruk

  1. samnemning for næringsrike, dyrka grasarter
    Døme
    • drive med korn og poteter;
    • treskje korn
  2. frukt av kornplante
    Døme
    • korn er ei skalfrukt;
    • moge korn
  3. frukt eller frø som minner om korn (2)
  4. partikkel eller klump som minner om korn (2)
  5. fremste sikte på skytevåpen
    Døme
    • skur og korn;
    • bruke fint korn

Faste uttrykk

  • ta på kornet
    • sikte på
    • karakterisere på ein treffande måte
Artikkelside

kvark

substantiv hankjønn

Opphav

av engelsk quark

Tyding og bruk

minste partikkel som elementærpartiklane proton og nøytron er bygde opp av
Artikkelside

kondensasjonskjerne

substantiv hankjønn

Opphav

av kondensasjon

Tyding og bruk

liten partikkel som bind seg til vassdamp i fuktig luft og lagar skodde eller skyer
Artikkelside

infinitivmerke, infinitivsmerke

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i grammatikk: partikkel eller subjunksjon som i visse samband (på norsk og fleire andre språk) blir sett føre ein infinitiv og innleier ein infinitivskonstruksjon
Døme
  • infinitivmerket er ‘å’ på norsk og ‘to’ på engelsk
Artikkelside

gneiste 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt gneisti

Tyding og bruk

  1. brennande eller lysande partikkel frå eld eller elektrisk utlading (som fyk i lufta)
    Døme
    • det fyk gneistar frå bålet;
    • det sprutar gneistar frå vognhjulet;
    • elektrisk gneiste
  2. sterk kjensle av oppgløding som inspirerer til handling;
    Døme
    • mangle gneisten
  3. byrjing til vekst eller utvikling;
    Døme
    • gneistane til fridom
  4. svakt teikn;
    Døme
    • det finst ikkje ein gneiste av von

Faste uttrykk

  • slå gneistar
    • sende ut gneistar
      • hamaren slo gneistar
    • stråle ut eller kalle fram sterke kjensler
      • det slo gneistar mellom dei;
      • han skreiv så det slo gneistar
  • sprute gneistar
    • sende ut gneistar
      • det spruta gneistar frå toget
    • syne sterk kjensle, særleg sterkt sinne
      • han spruta gneistar av sinne;
      • det spruta gneistar av konfrontasjonane mellom dei
Artikkelside
Side 1 av 3