Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 45 oppslagsord

fæle 2

fæla

verb

Opphav

norrønt fæla

Tyding og bruk

  1. bli eller vere redd;
    ottast
    Døme
    • han fæler når han spring gjennom skogen;
    • det er ikkje noko å fælast for
  2. gjere redd;
    skremme
    Døme
    • du fæler meg

Faste uttrykk

  • fæle for
    reddast for;
    ha sut for
    • det er ikkje noko å fæle for
  • fæle seg
    vere redd, ottast, grue
Artikkelside

fæl

adjektiv

Opphav

jamfør fæle (2 og fælen

Tyding og bruk

  1. skremmeleg, uhyggjeleg, avskyeleg
    Døme
    • ei fæl oppleving;
    • eit fælt syn;
    • fillete, skiten og fæl;
    • sjå fæl ut;
    • fæl lukt;
    • fælt vêr;
    • det er fælt å vente så lenge
  2. svær, veldig
    Døme
    • fælt leven;
    • vere fæl til å drikke
    • brukt som adverb
      • få fælt vondt;
      • om ikkje så fælt lenge;
      • skunde seg fælt
Artikkelside

måtte

måtta

verb

Opphav

norrønt mátta, av mega ‘formå, kunne’

Tyding og bruk

  1. ha løyve, høve eller grunn til;
    kunne, få
    Døme
    • om eg så må seie det;
    • må eg låne pengar av deg?
    • må eg kome inn?
  2. vere nøydd til eller pliktig til;
    skulle
    Døme
    • eg ville ikkje, men eg måtte;
    • alle må levere skattemelding;
    • du må stå opp no;
    • det må gjerast;
    • huset må byggjast om;
    • det er fælt å måtte seie slikt;
    • det må til
  3. vere mogleg, sannsynleg, tenkjeleg, logisk nødvendig
    Døme
    • det måtte vere ein draum;
    • du må vere sjuk;
    • ingen slepp inn, kven det så måtte vere;
    • det måtte gå slik
  4. om sterk oppmoding, påminning eller åtvaring: burde (1)
    Døme
    • du må sjå deg føre!
    • du må finne deg ein plass;
    • du må ikkje seie slikt!
  5. brukt for å uttrykkje ynske
    Døme
    • måtte du aldri angre!
    • må hell og lykke følgje deg!

Faste uttrykk

  • må hende
    kan hende, kanskje
  • må tru
    må vite
    • det gjekk ikkje fort, må tru;
    • må tru ho kjem?
  • må vite
    kan du vel skjøne
    • eg vart trøytt, må vite
Artikkelside

kjølen

adjektiv

Opphav

av kjøle (2

Tyding og bruk

  1. noko kald;
    Døme
    • kjøle vêr;
    • vere kjølen mot nokon
  2. brukt som forsterkande adverb i nøytrum: svært, ofseleg, uvanleg;
    fælt
    Døme
    • det er kjøle kaldt;
    • kjøle stort;
    • kjøle til kar
Artikkelside

folen

adjektiv

Opphav

samanheng med fælen

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ein folen kar;
    • fole (til) vêr
    • brukt som forsterkande adverb: svært, veldig, fælt
      • fole sterk
  2. Døme
    • bli ståande heilt folen
Artikkelside

rase 2

rasa

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt rasa

Tyding og bruk

  1. (gå i oppløysing og) gli ut eller styrte ned;
    rause nedover
    Døme
    • vegen rasa ut;
    • muren rasa saman
  2. i overført tyding: falle kraftig
    Døme
    • folketalet i bygda rasa nedover
  3. fare vilt fram;
    herje, ståke
    Døme
    • rase rundt i bil;
    • stormen rasar
  4. vere sint;
    skjelle og smelle;
    jamfør rasande (1)
    Døme
    • rase mot styresmaktene;
    • ho gret og rasa

Faste uttrykk

  • rase frå seg
    herje fælt og så falle til ro
    • ungdomane måtte få rase frå seg;
    • stormen har rasa frå seg
Artikkelside

trakk

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt traðk n, traðkr m

Tyding og bruk

  1. det å trakke;
    gang att og fram;
    Døme
    • eit stendig trakk utanfor døra;
    • eit fælt trakk av turistar – dvs stor ferdsel
  2. Døme
    • trakk etter haren
Artikkelside

vor 2, vòr 2, vorr 2

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt vǫr f ‘kjølvatn, åretak’ og vǫrr m ‘åretak, bølgje’

Tyding og bruk

  1. rørsle i vassloket etter noko, til dømes ein båt, fisk, fugl, eit åretak eller liknande;
    krusing, straumkvervel, straumstripe
    Døme
    • dei rodde i vòrane etter oss;
    • vòren etter størja;
    • vòrane nedanfor fossen
  2. stykke ein båt sig fram for kvart åretak
    Døme
    • dei rodde alle vòrane – heile vegen utan å få segle
  3. Døme
    • dei hadde gjort gilde vòrar – rota fælt
Artikkelside

gru

substantiv hokjønn

Opphav

av grue (2

Tyding og bruk

noko fælt og grufullt;
redsle, otte, uhyggje
Døme
  • tenkje med gru på heimturen;
  • ho skrik så det er ei gru å høyre på
Artikkelside

ille 1

adverb

Opphav

norrønt illa

Tyding og bruk

  1. vondt, fælt;
    motbydeleg
    Døme
    • det lukta ille;
    • det såg ille ut;
    • vere ille tilreidd
  2. uheldig, dårleg, elendig
    Døme
    • vere ille til mote;
    • fare ille;
    • det stod ille til i landet;
    • det var trass alt ikkje så ille stelt med dei
  3. vondt, fiendtleg
    Døme
    • tykkje ille om noko;
    • handle ille mot nokon
  4. brukt forsterkande: i høg grad, særs
    Døme
    • katten vart ille skremd
  5. brukt som adjektiv: stygg, fæl, dårleg;
    Døme
    • barn som har fått ille medfart i livet

Faste uttrykk

  • ille ute
    i store vanskar;
    i stor fare
    • bøndene var ille ute når innhaustinga slo feil
  • ille ved
    brydd;
    nedstemd
    • kjenne seg ille ved;
    • han vart fortvila og ille ved
  • ta noko ille opp
    forstå noko i vond meining;
    bli støytt av noko
    • ho var redd det ville bli teke ille opp at ho ikkje kom
Artikkelside
Side 1 av 5