Avansert søk

Nynorskordboka 96 oppslagsord

aleine, åleine

adverb

Opphav

lågtysk alene, eigenleg ‘heilt einsam’

Tyding og bruk

for seg sjølv;
einsleg
Døme
- liggje, sitje, vere aleine
berre (4
Døme
- eine og aleine

Faste uttrykk

bli aleine
miste den eller dei nærmaste
ho vart aleine med tre born

langsam

adjektiv

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

sein, seinvoren;
sakte (1, 1)
Døme
- langsame rørsler;
- det har vore ein langsam prosess
- brukt som adverb
  gå langsamt
langvarig;
keisam, stussleg
Døme
- eit langsamt arbeid;
- det er langsamt å vere aleine;
- det blir langsamt for ungane å sitje i ro

forlaten

adjektiv

Tyding og bruk

som nokon har reist ifrå (eller svikta);

aleine (1), einsam (2), aud (1)

Døme

forlatne hus;
kjenne seg einsam og forlaten;
det stod ein forlaten koffert på perrongen

einsam

adjektiv

Opphav

av einsaman, omlaga etter -sam; jamfør ein ( og saman

Tyding og bruk

som saknar samvære;
aleine (1)
Døme
- kjenne seg einsam;
- i einsame stunder
avsides (1), aud (1)
Døme
- det er så einsamt der

Faste uttrykk

einsam ulv
person som held seg for seg sjølv

heile stellet

Tyding og bruk

alt saman;

Sjå: stell

Døme

gjennomføre heile stellet aleine

stell

substantiv inkjekjønn

Opphav

Tyding og bruk

arbeid med å halde rein eller i orden;
pass (4, tilsyn
Døme
- pass og stell av barn;
- plantene skal ha rett stell for å trivast;
- han tek seg av stellet i fjøset
- - barnestell
  - fjøsstell
  - hagestell
orden, skikk
Døme
- få stell på noko;
- det er ikkje stell på nokon ting
brukt som etterledd i samansetningar: sett av einskildting som høyrer saman;
i ord som dokkestell, koppestell og understell
brukt som etterledd i samansetningar i nemning for offentleg institusjon;
verk (2, 5);
i ord som helsestell, skulestell, vegstell

Faste uttrykk

for eit stell!
brukt ironisk for å uttrykkje misnøye
heile stellet
alt saman;
heile stasen
gjennomføre heile stellet aleine
på stell
- i orden
  alt er på stell hos oss
- rusk, tullete, forvirra;
  på styr
  er du på stell?
smått stell
dårlege greier
det var smått stell med rosande ord;
det er smått stell heime hos henne
styre og stell
- offentleg administrasjon
  bli vald inn i styre og stell
- arbeid, verksemd, virke
  ho tok mesteparten av styre og stell i heimen

slag 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt slag

Tyding og bruk

(rask) rørsle med stor kraft med hand eller reiskap mot noko med stor kraft;
det å slå (2, 1);
bank (3, 1), kakk (2
Døme
- slå harde slag med ei sleggje;
- gje eit slag med knyttneven;
- klokka slo tolv slag;
- eit godt slag med racketen;
- kvalen gjorde eit slag med sporden
- - hamarslag
  - knyttneveslag
det at noko eller nokon blir ramma (hardt);
(ufrivillig) kraftig støyt;
dunk, dask
Døme
- falle og få eit slag i hovudet
jamn dunking frå noko;
rytmisk samandraging
Døme
- slaga i maskinen;
- høyre slaga av bølgjene mot båtsida;
- hjartet slår om lag 70 slag i minuttet
- - pulsslag
  - taktslag
  - trommeslag
lei hending som råkar brått og kraftig;
ulykke
Døme
- å bli aleine er eit hardt slag;
- det var eit slag for heile familien
plutseleg sjukdomsanfall på grunn svikt i livsviktige organ, oftast hjerne og hjarte
Døme
- han har fått slag;
- døy av slag
- - heteslag
  - hjarteslag
  - hjerneslag
væpna kamp mellom fiendtlege styrkar;
militær trefning
Døme
- slaget på Stiklestad;
- vinne eit slag;
- slaget om byen
krafttak for å oppnå noko eller vinne over noko eller nokon;
konflikt eller motsetnad mellom stridande interesser
Døme
- slaget om sjåarane;
- ho vann slaget om gullet;
- opposisjonen tapte slaget
einskild omgang av leik eller spel;
parti (5)
Døme
- eit slag krokket;
- skal vi ta eit slag kort?
ombretta kant på klede
Døme
- slaget på ei jakke
laustsitjande overplagg utan ermar
- - regnslag
rørsle i rett linje etter kvar gang ein skiftar retning;
baut (2)
Døme
- båten tok eit slag opp mot vinden;
- gjere eit slag bortover golvet
råske eller væte på noko
Døme
- det har gått slag i handkleda
- - jordslag
spor (1, 1), far (2, 1)
Døme
- sjå slag etter gaupe
om båtar: overgang mellom side og botn;
kimming (2)
brukt om samansetningar om noko som ein slår mot;
i ord som spikarslag

Faste uttrykk

eit slag i lufta
gjerning som er heilt utan verknad
ha fritt slag
ha full handlefridom
i slag
i god form
han er verkeleg i slag i kveld;
eg kjenner meg ikkje i godt slag i dag
med eitt slag
brått, plutseleg
mellom slaga
mellom to periodar med høg aktivitet
deltakarane kvilte mellom slaga;
han tok ein matbit mellom slaga
på slaget
nøyaktig på tida
han stod på døra på slaget tolv
slag i slag
utan stogg imellom
slå eit slag for
ta eit ekstra tak for;
kjempe for
slå eit slag for miljøet

singel 4, single 2

adjektiv

Uttale

sinˊgel

Opphav

av engelsk; same opphav som singel (

Tyding og bruk

i kortspel: einskild;
(ein) einaste;
aleine
Døme
- ha kongen singel
om person: som ikkje er i eit fast parforhold

utelukkande

adverb

Opphav

Tyding og bruk

eine og aleine;

Døme

byggje utelukkande på frivillig innsats;
det var utelukkande positivt

Faste uttrykk

gjensidig utelukkande
umogleg å sameine;
som utelukkar kvarandre
dei to strategiane er gjensidig utelukkande;
ha to gjensidig utelukkande alternativ

liten

adjektiv

Opphav

norrønt lítill, lítinn; jamfør lite (

Tyding og bruk

som ikkje er stor;
med avgrensa storleik;
under middels høg;
jamfør litle, mindre, minst, små og vesle
Døme
- eit lite hus;
- ein liten porsjon;
- vere liten av vekst;
- ho er bitte lita
svært ung;
mindreårig
Døme
- da ho var lita;
- han har eit lite barn;
- ho er for lita til å gå aleine;
- stakkars liten!
- brukt som substantiv:
  aktivitetar for liten og stor
brukt som substantiv: baby
Døme
- ho skal ha ein liten
som dekkjer eit lite område
Døme
- eit lite land;
- ein triveleg liten by;
- ha liten plass
om tid: kortvarig, snau
Døme
- ei lita stund;
- ein liten pause;
- ein liten time;
- ha lita tid;
- ein liten augeblink;
- ta ein liten tur
som er utan vekt eller verdi
Døme
- ein liten feil;
- ein liten detalj;
- det spelar lita rolle kva du gjer;
- vise lita interesse;
- i liten grad
som femner om få einingar, personar eller liknande;
fåtalig
Døme
- ei lita gruppe

Faste uttrykk

gjere seg liten
vise seg småleg;
nedverdige seg
kjenne seg liten
oppfatte seg sjølv som uviktig eller hjelpelaus

Resultater per side: