Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 36 oppslagsord

astronomi

substantiv hankjønn

Uttale

astronomiˊ

Opphav

jamfør -nomi

Tyding og bruk

vitskapen om verdsrommet og himmellekamane
Artikkelside

opposisjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin; av opponere

Tyding og bruk

  1. det å opponere;
    Døme
    • bli møtt med opposisjon frå dei tilsette;
    • vere i opposisjon til leiinga;
    • doktoranden greidde seg bra mot opposisjonen han fekk;
    • regjeringskoalisjonen sprakk og måtte gå i opposisjon
  2. politisk gruppering, særleg i ei nasjonalforsamling, som står i motsetnad til regjeringa
    Døme
    • ho er leiar for opposisjonen
  3. i astronomi: stode der to himmellekamar står beint motsett kvarandre på himmelen
Artikkelside

passasje

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk; jamfør passere

Tyding og bruk

  1. Døme
    • sikre fri passasje for skipstrafikken
  2. stad eller opning der ein kan kome gjennom
    Døme
    • gå gjennom ein trong passasje
  3. avsnitt eller mindre del av tekststykke
    Døme
    • sitere ein passasje
  4. i musikk: kort avsnitt av ein komposisjon
    Døme
    • eit verk med lyriske passasjar
  5. i astronomi: det at ei stjerne passerer over meridianen;
    det at ein himmellekam passerer over ein annan, særleg over solskiva
Artikkelside

mørking

substantiv hokjønn

Opphav

av mørke (2

Tyding og bruk

  1. i astronomi: det at ein himmellekam kastar skugge på eller blir løynd bak ein annan himmellekam, sett frå jorda;
Artikkelside

-nomi

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk , av nomos ‘lov’

Tyding og bruk

  1. suffiks i nemning for fag eller kunnskapsområde;
  2. suffiks i nemning for styring, herredøme eller liknande;
    i ord som autonomi
Artikkelside

apogeum

substantiv inkjekjønn

Uttale

apogeˊum

Opphav

av gresk apo ‘frå’ og ge ‘jord’

Tyding og bruk

i astronomi: det punktet i bana (1 til månen eller ein satellitt som ligg lengst frå jorda;
til skilnad frå perigeum
Artikkelside

nøytronstjerne

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

i astronomi: svært tung rest av ei stjerne som inneheld ein tettpakka masse av nøytronar
Artikkelside

månad

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt mánaðr; av måne , opphavleg ‘tida frå nymåne til nymåne’

Tyding og bruk

  1. i astronomi: tid som månen bruker på ein runde rundt jorda (frå nymåne til nymåne)
  2. kvar av dei tolv delane av eit år, tidsrom på om lag 30 dagar;
    forkorta md.
    Døme
    • april månad;
    • bladet kjem to gonger i månaden;
    • tidlegare i månaden;
    • månaden ut;
    • ein månads tid;
    • husleiga er 12 000 kr månaden;
    • bli oppsagd med tre månaders varsel;
    • vere gravid i femte månaden
  3. brukt i datering;
    forkorta d.m.
    Døme
    • den 23. denne månaden

Faste uttrykk

  • kvit månad
    månad utan alkoholbruk
Artikkelside

nattside

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. i astronomi: side av ein planet som sola ikkje skin på
    Døme
    • månen har ei nattside og ei dagside
  2. i overført tyding: skuggeside (2), uheldig side av noko
    Døme
    • nattsida av livet
Artikkelside

kunst

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

av lågtysk , opphavleg ‘det å kunne’

Tyding og bruk

  1. oppøvd evne;
    Døme
    • kunsten å gå på ski;
    • gjere kunstar på hesteryggen;
    • magiske kunstar
  2. uttrykk for eller medviten bruk av menneskeleg fantasi og skaparevne til å skape verk som påverkar mottakaren kjenslemessig, estetisk eller intellektuelt
    Døme
    • kunst og kultur;
    • norsk kunst;
    • ofre seg for kunsten
  3. produkt av kunstnarleg verksemd;
    Døme
    • ho har mykje kunst på veggene
  4. Døme
    • bruke alle slags kunstar for å kome unna
  5. brukt som føreledd i samansetningar: kunstig eller syntetisk framtilt produkt;
    til skilnad frå naturprodukt

Faste uttrykk

  • dei frie kunstane
    kunnskap som ein borgar i mellomalderen burde ha (grammatikk, dialektikk, logikk, retorikk, artmetikk, astronomi og musikk);
    allmenndanning
  • det er ingen kunst
    det er ikkje eit problem;
    det er ikkje vanskeleg
    • det er ingen kunst å lage gode vaflar;
    • å stå på ski er ingen kunst;
    • å gå på hender? Det er jo ingen kunst!
  • etter alle kunstens reglar
    etter god skikk for det som skal gjerast;
    svært grundig
Artikkelside
Side 1 av 4