Avansert søk

Nynorskordboka 13 oppslagsord

dampe

dampa

verb

Opphav

Tyding og bruk

gje frå seg damp (1) eller røyk (2)
Døme
- det dampar av våte klede;
- det dampar av det varme vatnet;
- sveitten dampa av ho;
- servere dampande poteter
la tørke ved fordamping
Døme
- koke til vatnet dampar bort;
- oljen dampa opp
tilsetje damp (1);
behandle med, utsetje for damp
Døme
- dampe klede;
- dampe opp eit brev;
- dampe grønsaker;
- laksen lyt bli dampa
fare av stad med dampkraft
Døme
- toget dampa av stad;
- ein liten båt dampar forbi
patte på sigarett, pipe eller liknande;
røykje (2)
Døme
- dampe sigarettar;
- dei sat og dampa på sigarane sine
i overført tyding: vere kjenneteikna av noko;
ha eit tydeleg preg av noko
Døme
- filmen dampa av erotikk;
- boka dampar av melankoli

røykje, røyke

røykja, røyka

verb

Opphav

norrønt reykja

Tyding og bruk

påverke ei matvare med røyk (1) for å få fram røyksmak og få henne til å halde seg lenger
Døme
- røykje sild
dampe på pipe, sigarett eller sigar
Døme
- røykje hasj;
- ho røykjer over 20 sigarettar om dagen

Faste uttrykk

røykje som ein skorstein
røykje svært mykje
røykje ut
- drive ut med røyk
- tvinge fram sanninga

ryke

ryka

verb

Opphav

norrønt rjúka

Tyding og bruk

sende ut røyk eller damp;
dampe (1)
Døme
- det ryk frå pipa;
- omnen ryk;
- det ryk av kaffien;
- hesten er så varm at det ryk av han
røre seg raskt;
fyke (1), fare (2, 3);
falle (1)
Døme
- sjøen rauk;
- prisane rauk i vêret;
- ryke over ende;
- ryke i golvet
gå i stykke;
slitne, breste (2, 1)
Døme
- koppen rauk sund;
- ekteskapet har roke;
- korsbandet rauk
tape (2, 1), miste;
forsvinne;
gje tapt
Døme
- ryke 3–5 i ein fotballkamp;
- der rauk den sjansen;
- da de la om vegen, rauk dei siste kundane

Faste uttrykk

ryke i hop
byrje å slåst
ryke og reise
ha seg langt vekk;
dra dit peparen gror
ryk og reis!
ho var rasande og bad dei ryke og reise
ryke opp
blåse opp til storm
ryke opp i
havne eller kome i ein konflikt
dei rauk opp i slåstkamp
ryke uklar
bli uvener
han rauk uklar med resten av gruppa
ryke ut
bli slegen ut av ein konkurranse, turnering eller liknande
laget rauk ut i kvartfinalen;
partiet kjem til å ryke ut av kommunestyret
vere så dum at det ryk av ein
vere veldig tåpeleg
du er så dum at det ryk av deg!

dempe

dempa

verb

Opphav

frå lågtysk , opphavleg ‘få (eld) til å dampe, ryke (og dermed slokne)'; samanheng med damp

Tyding og bruk

gjere svakare, mildare eller mindre;
døyve (1), svekkje, roe (2
Døme
- dempe lyden;
- dempe veksten i arbeidsløysa
- brukt som adjektiv
  det var dempa musikk i bakgrunnen
gradvis få til å stoppe
Døme
- dempe ballen;
- pendelsvingingane blir dempa
- brukt som adjektiv
  dempa svingingar

Faste uttrykk

dempe seg
vere mindre høgmælt;
roe seg
demp deg!
læraren bad dei dempe seg

parfymere

parfymera

verb

Opphav

gjennom fransk; frå italiensk, av per ‘igjennom’ og fumare ‘sende ut røyk, dampe’

Tyding og bruk

gjere godluktande med parfyme (1)

Døme

ho parfymerer seg

brukt som adjektiv:
- parfymert såpe

puffe 1

puffa

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

skubbe, støyte, dytte
Døme
- han puffa til kameraten;
- ho puffa opp døra med olbogen
blåse ut røyk eller damp;
røykje (2), dampe (5)
Døme
- puffe på ein stor sigar

eime

eima

verb

Opphav

av eim

Tyding og bruk

dampe (1), fordampe (1)
Døme
- vatnet eimar bort
lukte (2)
Døme
- det eimar av graset

gabbe

gabba

verb

Tyding og bruk

fyke, ryke, dampe

Døme

det gabbar av vegen, vatnet

kondensere

kondensera

verb

Opphav

av latin condensare ‘trengje saman’

Tyding og bruk

(få til å) gå over frå gass eller damp til flytande eller fast form;
fortette
om flytande matvare: dampe inn;
konsentrere
- brukt som adjektiv
  kondensert mjølk

ose

osa

verb

Opphav

Tyding og bruk

dampe (1), dunste (2)
Døme
- det oser av kleda som tørkar
lukte sterkt og vondt;
stinke
Døme
- han oser av brennevin
i overført tyding: bere sterkt preg av;
vere full av;
stråle ut
Døme
- ho oste av forakt
sende ut os (1, 2);
ryke (1)
Døme
- lampa oser

Side 1 av 2

Resultat per side: