Avansert søk

Nynorskordboka 622 oppslagsord

spesialundervisning, spesialundervising

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

spesialtilpassa undervisning for barn og ungdom som av psykiske, fysiske eller sosiale grunnar har vanskar med å tileigne seg kunnskap gjennom det vanlege tilbodet i skulen

Artikkelside

badeengel

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person, særleg barn, som elskar å bade;

badenymfe

Døme

badeenglane har vore i vatnet i fleire timar;
strandløver og badeenglar elskar stranda

Artikkelside

utarving

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

arving som er i slekt med, men ikkje barn eller barnebarn, av personen ein arvar;

arving som ikkje er livsarving

Artikkelside

utburd

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt útburðr, ‘ein som er boren ut’

Tyding og bruk

i folketru: attergangar (1) etter barn som var sett ut i skogen for å døy eller barn som døydde udøypt

Artikkelside

utanfor, utafor

preposisjon

Tyding og bruk

på eller ved utsida av bygning, hus eller liknande;
bortanfor eller på andre sida av eit avgrensa område;
ikkje innanfor
Døme
- stå utanfor huset;
- bli med utanfor;
- livet utanfor fengselsmurane;
- bu utanfor byen;
- ha arbeid utanfor heimkommunen;
- vere utanfor rekkjevidd
i overført tyding: bortanfor eller på andre sida av eit område, felt, tema og liknande
Døme
- utanfor fare;
- han talte heilt utanfor manus;
- dette er utanfor alle reglar;
- pasienten er utanfor livsfare;
- ha barn utanfor ekteskap
utan tilhøyrsle eller deltaking i ei gruppe;
ikkje med i
Døme
- stå utanfor EU;
- falle utanfor arbeidsmarknaden
brukt som adverb: på utsida
Døme
- utanfor skein sola;
- han venta utanfor

Faste uttrykk

halde seg utanfor
ikkje delta i noko;
ikkje blande seg inn i noko
eg heldt meg utanfor denne diskusjonen;
han heldt seg utanfor leiarstriden
halde utanfor
- la vere å informere nokon;
  ikkje la bli med
  mannen heldt henne utanfor planlegginga;
  barna vart haldne utanfor leiken
- ikkje rekne med noko eller nokon;
  ikkje ta med noko eller nokon
  om du held stipendet utanfor, kor mykje tener du i året?
kjenne seg utanfor
kjenne at ein ikkje er informert eller at ein er isolert;
ikkje få delta i ei gruppe, ein krins eller det sosiale livet på lik linje med andre
han kjente seg utanfor på jobben
vere utanfor
vere trøytt og uopplagd;
vere nedfor, i ulag eller deprimert

Artikkelside

beskjeden

adjektiv

Uttale

beskjeˊden

Opphav

gjennom bokmål; frå lågtysk

Tyding og bruk

audmjuk, atterhalden, fordringslaus;
sjenert
Døme
- eit beskjedent barn
liten, låg (2
Døme
- eit beskjedent utbyte

Artikkelside

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

som tek mykje plass eller rom;
diger, dryg, svær, motsett liten
Døme
- ei stor bygd;
- store hus;
- vekse seg stor og sterk;
- vere stor for alderen;
- ein stor flokk, familie
- som uttrykk for redsle eller undring:
  gjere store auge
- brei
  eit stort smil
- god, varm
  ha eit stort hjarte
- i musikk:
  den store oktaven – oktaven nedanfor den vesle oktaven
som gjer mykje av seg;
monaleg, omfattande
Døme
- ei stor verksemd;
- Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
- tene store pengar;
- ein stor del av folket;
- stor skilnad;
- gjere stor skade;
- i stor målestokk;
- selje, kjøpe i stort;
- gjere nokon ei stor teneste
- vesentleg, viktig
  eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
  det store spørsmålet er ...;
  dra opp dei store linjene;
  i store drag;
  ei stor glede, sorg
- høg (1
  (ikkje) ha store tankar om noko(n)
- sterk
  bruke store ord
- ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
  kor stor vart fangsten?
  huset er 104 m² stort
- som adverb
  glede seg stort over, til noko;
  dominere stort
- med nekting
  ikkje ete stort;
  ikkje sjå stort anna enn bilar på turen;
  ho kan ikkje vere stort over 20 år
- i komparativ
  arbeide for større rettferd
- absolutt komparativ: heller dryg
  ein større lekkasje;
  det var ikkje noko større med snø
- i superlativ
  med største glede
som har høg (sosial) stilling
Døme
- vere ein stor mann i kommunen
- dugande, vidkjend
  ho har vorte ein stor forskar;
  ein stor vitskapsmann, forfattar, idrettsmann;
  det blir nok noko stort av henne
- ovmodig
  bli, vere stor på det
fin, flott (3
Døme
- (ikkje) vere stort van;
- halde ein stor middag, eit stort selskap
- ikkje småleg
  vere stor nok til å vedgå ein feil;
  sjå stort på det
- ordentleg, retteleg
  du er ein stor tosk, ein stor unge
- full, heil (1
  den store kjærleiken
- fullstendig
  det store tomrommet
- i utrop:
  du store Gud, kinesar, min!

Faste uttrykk

i det store og heile
alt i alt, stort sett, jamt over
store og små
vaksne og barn
vere stor i kjeften
bruke sterke ord;
vere skrytete

Artikkelside

små

adjektiv

Opphav

norrønt smár; fleirtal av liten

Tyding og bruk

med liten storleik eller lite omfang
Døme
- rive noko i små bitar;
- små avlingar;
- små kommunar;
- små barn leikte i sandkassa;
- små marginar
småleg, gjerrig
Døme
- store menn kan vere små i mange ting
dårleg, skral
Døme
- leve i små kår;
- små voner til betring;
- det er smått med bær i år;
- ha små tankar om nokon
brukt som substantiv: barn
Døme
- store og små er velkomne
brukt som substantv: folk med låg sosial posisjon
Døme
- dei små i samfunnet
brukt som adverb: i liten mon
Døme
- det gjekk smått framover

Faste uttrykk

dei små timane
timane etter midnatt
byen stilna av mot dei små timane
i det små
i liten målestokk
drive i det små
i smått
i små porsjonar eller mengder
kjøpe i smått;
selje ut i smått
i stort og smått
i alt
eit samarbeid i stort og smått
med stort og smått
alt i alt, med barn og vaksne
vi var tolv med stort og smått
smått om senn
litt etter litt
smått om senn skjer det ei endring
så smått
i liten mon
det regna så smått;
byrje så smått å bli redd

Artikkelside

mindre

adjektiv

Opphav

norrønt minni; komparativ av liten

Tyding og bruk

ikkje så stor (som)
Døme
- han er mindre enn eg;
- denne buksa er eit nummer mindre
om barn: yngre
Døme
- ho passa dei mindra syskena
nokså liten i omfang eller storleik
Døme
- ein mindre sørlandsby;
- ein mindre pengesum
færre
Døme
- mindre enn ti elevar
brukt som adverb: i svakare grad;
ikkje så mykje (som)
Døme
- vi har mindre å gjere enn før;
- bli mindre og mindre interessert;
- maten var mindre god;
- dess mindre vi kjøper, dess mindre kastar vi
brukt som substantiv: ganske lita mengd
Døme
- ein kan bli arg for mindre

Faste uttrykk

ikkje desto mindre
trass i det
meir eller mindre
i varierande grad;
nokså
meir eller mindre tilfeldig
mindre kan ikkje gjere det
det er nok;
det greier seg
det var sølv denne gongen, mindre kan ikkje gjere det

Artikkelside

liten

adjektiv

Opphav

norrønt lítill, lítinn; jamfør lite (

Tyding og bruk

som ikkje er stor;
med avgrensa storleik;
under middels høg;
jamfør litle, mindre, minst, små og vesle
Døme
- eit lite hus;
- ein liten porsjon;
- vere liten av vekst;
- ho er bitte lita
svært ung;
mindreårig
Døme
- da ho var lita;
- han har eit lite barn;
- ho er for lita til å gå aleine;
- stakkars liten!
- brukt som substantiv:
  aktivitetar for liten og stor
brukt som substantiv: baby
Døme
- ho skal ha ein liten
som dekkjer eit lite område
Døme
- eit lite land;
- ein triveleg liten by;
- ha liten plass
om tid: kortvarig, snau
Døme
- ei lita stund;
- ein liten pause;
- ein liten time;
- ha lita tid;
- ein liten augeblink;
- ta ein liten tur
som er utan vekt eller verdi
Døme
- ein liten feil;
- ein liten detalj;
- det spelar lita rolle kva du gjer;
- vise lita interesse;
- i liten grad
som femner om få einingar, personar eller liknande;
fåtalig
Døme
- ei lita gruppe

Faste uttrykk

gjere seg liten
vise seg småleg;
nedverdige seg
kjenne seg liten
oppfatte seg sjølv som uviktig eller hjelpelaus

Artikkelside

Resultater per side: