Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 304 oppslagsord

la 3, late 3

lata

verb

Opphav

same opphav som late (1

Tyding og bruk

  1. gje lov eller høve til å;
    tillate å;
    ikkje hindre eller setje seg imot
    Døme
    • vi får la henne gjere det;
    • vi lèt dei sleppe fri;
    • dei lét henne kome;
    • vi har late dei drive på med sitt
  2. syte for at noko blir gjort;
    få til å
    Døme
    • du må la meg tenkje meg om;
    • dei lét advokaten setje opp eit testament
  3. brukt i imperativ for å kommandere eller oppmode til
    Døme
    • la dette bli mellom oss!
    • la meg vere i fred!
    • la oss gå!

Faste uttrykk

  • ikkje la seg merke med
    ikkje vise reaksjon
  • la bli
    ikkje gjere
    • kan du la bli å forstyrre meg!
  • la det skure
    ikkje gripe inn når noko går gale
  • la det stå til
    ha von om at noko skjer på beste måte
  • la gå at
    det får så vere at (noko er slik)
  • la gå!
    • om bord i båt: kast!
      • la ankeret gå!
    • ok, det får bli slik!
  • la høyre frå seg
    seie ifrå, gje beskjed;
    gje lyd frå seg
    • ho har ikkje late høyre frå seg på ei stund
  • la seg ...
    gje tillating eller moglegheit til å
    • la seg intervjue;
    • ho lét seg ikkje skremme;
    • dei lot seg ikkje lure;
    • han vonar det lèt seg gjere å skaffe opplysningar
  • la vente på seg
    kome seint
    • snøen lét vente på seg
  • la vere
    ikkje bry seg om;
    halde seg unna;
    avstå frå
    • eg klarer ikkje å la vere;
    • dei lét vere å reise
Artikkelside

kvitt 3

adjektiv

Opphav

norrønt kvittr, gjennom lågtysk; frå latin quietus ‘roleg’

Tyding og bruk

  1. fri for noko
    Døme
    • bli kvitt noko;
    • vi er kvitt støyen
  2. fri for krav;
    Døme
    • no er vi kvitt
  3. sliten, utmatta
Artikkelside

kjøpe

kjøpa

verb

Opphav

norrønt kaupa

Tyding og bruk

  1. skaffe seg mot betaling
    Døme
    • få kjøpt noko billig;
    • eg har kjøpt sofaen brukt;
    • han er ute og kjøper mat
  2. oppnå med pengar, gåver eller strev;
    Døme
    • kjøpe seg røyster;
    • kjøpe seg venskap;
    • kjøpe seg fri;
    • domaren var kjøpt og betalt
  3. tru på;
    Døme
    • eg kjøper ikkje den påstanden utan vidare;
    • læraren kjøpte forklaringa hennar utan fleire spørsmål

Faste uttrykk

  • kjøpe inn
    kjøpe varer til forbruk, lager, vidaresal eller liknande
    • kjøpe inn til helga;
    • han har alt kjøpt inn varer for neste sesong
  • kjøpe opp
    kjøpe ei stor mengd eller alt som finst av ei vare
    • kjøpe opp aksjar;
    • dei kjøpte opp heile lageret
  • kjøpe ut
    kjøpe nokon andre sin del av eigedom, verksemd eller liknande
    • ho kjøpte ut partnaren sin, så no eig ho heile bedrifta
Artikkelside

konstruksjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin

Tyding og bruk

  1. Døme
    • fartøyet er under konstruksjon
  2. noko som er konstruert
    Døme
    • bruer og andre kostbare konstruksjonar;
    • språklege konstruksjonar
  3. geometrisk figur eller teikning av ein slik figur
  4. i overført tyding: kunstig tankebygning;
    Døme
    • fri dikting og konstruksjon
Artikkelside

fale

fala

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt fala; av fal (3

Tyding og bruk

tinge om (å få kjøpt);
by på;
prøve å få;
ha hug på;
feste (tenarar);
fri til
Døme
  • fale (på) ein hest, ei bok, ein dreng, ei jente
Artikkelside

kaste av seg

Tyding og bruk

Sjå: kaste
  1. ta eller slengje av seg;
    kle av seg
    Døme
    • dei kastar av seg kleda;
    • ho kasta av seg ryggsekken
  2. løne seg;
    gje forteneste
    Døme
    • verksemda kastar lite av seg
  3. i overført tyding: gjere seg fri frå
    Døme
    • dei kasta av seg åket som hadde lege på dei så lenge;
    • han kasta forbanninga av seg;
    • vi har kasta av oss blygselen
Artikkelside

kjærleik

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt kærleikr

Tyding og bruk

  1. varm, inderleg kjensle for nokon eller noko;
    Døme
    • alle barn treng kjærleik;
    • vise kjærleik og omsorg;
    • kjærleik til heimen;
    • Guds kjærleik
  2. varm, inderleg kjensle for eit menneske ein elskar og er seksuelt tiltrekt av;
    Døme
    • sanseleg kjærleik;
    • få kjærleik til nokon;
    • kjærleik ved første blikk
  3. levande, glødande interesse for noko
    Døme
    • kjærleik til bøker;
    • kjærleiken til fotballen
  4. gjenstand for romantisk kjensle eller varm interesse
    Døme
    • finne sitt livs store kjærleik;
    • fjella i Jotunheimen var den store kjærleiken hans

Faste uttrykk

  • fri kjærleik
    erotisk kjærleik utanfor ekteskap eller fast forhold
  • kjærleik gjer blind
    kjærleik tek dømekrafta og fornufta frå eit menneske
  • kjærleik på pinne
    sukkertøy festa på ein pinne
  • ulykkeleg kjærleik
    kjærleik som ikkje blir gjengjeld
Artikkelside

kjemisk

adjektiv

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

som gjeld kjemi
Døme
  • ein kjemisk formel;
  • kjemiske sambindingar;
  • ein kjemisk reaksjon;
  • kjemisk industri

Faste uttrykk

  • kjemisk krigføring
    krigføring der ein bruker stridsgass;
    jamfør biologisk krigføring
  • vere kjemisk fri for
    fullstendig mangle
    • talen var kjemisk fri for nytenking
Artikkelside

kaprise

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå italiensk capriccio

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ho var full av kaprisar
  2. musikkstykke i fri form og med livleg karakter
    Døme
    • ein kaprise i D-dur
Artikkelside

kidnappe

kidnappa

verb

Opphav

frå engelsk , av kid ‘unge’ og nap ‘stele’

Tyding og bruk

bortføre nokon med makt og berre sleppe personen fri mot oppfylling av visse krav
Døme
  • kidnappe nokon og krevje løysepengar
Artikkelside
Side 8 av 31