Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 108 oppslagsord

lokalkoloritt

substantiv hankjønn

Opphav

etter fransk couleur locale

Tyding og bruk

i målarkunst: farge som ein ting har i normalt lys attgjeven utan omsyn til lys- og skuggeverknad og andre fargar i biletet;
lokalfarge (1)
i litterær framstilling: særpreg for ein stad eller eit miljø;
lokalfarge (2)
Døme
- skape lokalkoloritt i skildringa

Artikkelside

lokalfarge

substantiv hankjønn eller hokjønn

Tyding og bruk

i målarkunst: farge som ein ting har i normalt lys attgjeven utan omsyn til lys- og skuggeverknad og andre fargar i biletet;
lokalkoloritt (1)
i litterær framstilling: særpreg for ein stad eller eit miljø;
lokalkoloritt (2)

Artikkelside

klimaregulering

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å klimaregulere
Døme
- automatisk klimaregulering med hjelp av termostat og hygrostat
lovgjeving med tanke på å ta vare på klima og miljø
Døme
- presidenten har skrota nesten all klimaregulering

Artikkelside

klima

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå gresk ‘skråning’, opphavleg ‘om jorda si stilling i forhold til solstrålane’

Tyding og bruk

gjennomsnittleg tilstand av vêrtilhøva på ein stad;
vêrlag
Døme
- godt klima;
- dårleg klima
i overført tyding: rådande tenkjemåte eller stemning innanfor eit miljø eller mellom ulike partar
Døme
- det økonomiske klimaet er hardt

Artikkelside

HMS

forkorting

Opphav

forkorting for helse, miljø og sikkerhet

Tyding og bruk

samlenemning for arbeid som ein gjer på ein arbeidsplass for å betre arbeidsmiljøet, som omfattar både fysisk, psykisk og sosiale tilhøve på arbeidsplassen og potensiell skade på det ytre miljøet, som forureining

Artikkelside

kultur

substantiv hankjønn

Opphav

av latin cultura, av colere ‘dyrke’

Tyding og bruk

levevis og førestillingsverd for ei bestemt folkegruppe på eit bestemt tidspunkt;
sivilisasjon (3)
Døme
- bli kjend med framande kulturar;
- materiell kultur;
- amerikansk kultur
- - fosnakultur
  - mayakultur
  - reiskapskultur
menneskeleg framferd som uttrykk for miljø, oppseding og utdanning;
danning (3)
Døme
- ein mann med kultur;
- kunst og kultur er viktig for menneska;
- motsetninga mellom kultur og natur
haldningar, verdiar og normer som rår hos ei viss gruppe menneske eller i visse samanhengar
Døme
- eg møtte ein heit ny kultur i den nye bedriften;
- dei er kjend for den utagerande kulturen sin
- - bedriftskultur
  - drikkekultur
  - kafékultur
dyrking av jord, skog, planter eller vatn
Døme
- leggje land under kultur
- - akvakultur
  - agrikultur
reindyrking av organismar eller populasjon av reindyrka organismar;
væske bakteriar er dyrka i
- - bakteriekultur

Faste uttrykk

ha/vere kultur for
ha eller vere aksept for
hos oss er det kultur for samarbeid;
det var ikkje ein kultur for openheit der

Artikkelside

kriminell

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin criminalis, av crimen ‘brotsverk’

Tyding og bruk

prega av ulovleg åtferd og kriminalitet;
som kjem inn under straffelova;
rettsstridig, straffbar, brotsleg
Døme
- kriminelle handlingar;
- kriminell verksemd;
- ha eit kriminelt rulleblad
som gjer brotsverk
Døme
- kriminelle ungdomar;
- kriminelle gjengangarar;
- eit kriminelt miljø
- brukt som substantiv
  ein tilhaldsstad for kriminelle
brukt som forsterkande adverb: svært
Døme
- ein kriminelt dårleg film