Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 380 oppslagsord

old-

prefiks

Opphav

truleg av lågtysk olt ‘gammal’, jamfør engelsk old; samanheng med norrønt ǫld ‘tidsalder’, alder og ale

Tyding og bruk

som stammar frå eller gjeld svært gammal tid;
i ord som oldfunn og oldtid
Artikkelside

paladin

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom italiensk eller fransk; frå latin palatinus ‘embetsmann ved hoffet’

Tyding og bruk

  1. i gammal fransk heltedikting: kvar av dei tolv riddarane i følgjet til Karl den store;
    helt (1) som kjemper mot urett
  2. ukritisk tilhengjar;
    følgjesvein, våpendragar (1)
Artikkelside

overtru

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. tru på overnaturlege makter i strid med den rådande religiøse og vitskaplege meininga
    Døme
    • kjempe mot gammal overtru
  2. altfor stor tillit;
    blind, naiv tru
    Døme
    • ha overtru på kva ein kan få gjort for pengar
Artikkelside

paleo-

prefiks

Opphav

av gresk palaios ‘gammal’

Tyding og bruk

som gjeld forhistoriske periodar;
Artikkelside

ovgammal, ovgamal

adjektiv

Opphav

norrønt ofgamall

Tyding og bruk

svært gammal;
Artikkelside

ny 2

adjektiv

Opphav

norrønt nýr

Tyding og bruk

  1. som er laga eller komen til for kort tid sidan;
    som berre har vore i bruk ei kort tid;
    motsett gammal
    Døme
    • sykkelen er god som ny;
    • ta på seg nye sko;
    • dei har bygd nytt hus;
    • ho er ny i tenesta;
    • godt nytt år!
  2. ukjend til no
    Døme
    • astronomane oppdaga ei ny stjerne;
    • ho er eit nytt ansikt i politikken
  3. som skil seg ut frå det som har vore før
    Døme
    • ta ei ny vending;
    • eit nytt og betre liv
  4. som kjem etter eller i staden for noko av same slaget
    Døme
    • ei ny regjering;
    • byrje å skrive på ny linje
  5. som kjem att i ei anna form, til dømes omarbeidd, forbetra, auka eller liknande;
    fornya
    Døme
    • ho starta att med nye krefter;
    • bli rekna som ein ny Ibsen;
    • boka kom i ny utgåve

Faste uttrykk

  • den nye verda
    dei delane av verda som ikkje var kjende for europearane før dei store oppdagingane på 1500-talet, oftast brukt om Amerika
  • frå nytt av
    frå byrjinga av
  • nyare tid
    • historisk periode frå cirka 1500 til 1800;
      tidleg moderne tid
    • dei siste tiåra eller hundreåra
      • dette året hadde den høgaste gjennomsnittstemperaturen i nyare tid;
      • den beste filmen frå nyare tid
  • på nytt lag
    på ny
    • slåstkjempene rauk i hop på nytt lag
  • på ny
    om igjen
    • oppdag heimbyen din på ny!
    • ho las boka på nytt
Artikkelside

parsisme

substantiv hankjønn

Opphav

av parsar

Tyding og bruk

gammal persisk religion, Zarathustras lære
Artikkelside

passacaglia

substantiv hankjønn

Uttale

pasakalˊja

Opphav

frå italiensk; av spansk pasar ‘gå’ og calle ‘gate’

Tyding og bruk

  1. gammal spansk dans i sakte tempo
  2. komposisjon i langsam tredelt takt over eit kort basstema
Artikkelside

mortensgås

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

gåsesteik som etter gammal skikk vart eten mortensmess eller mortensaftan
Artikkelside

opptil

preposisjon

Tyding og bruk

  1. opp til;
    inn mot;
    Døme
    • stonga stod opptil veggen
    • brukt som adverb:
      • kome heilt opptil
  2. bortimot;
    Døme
    • torsken kan bli opptil 20 år gammal
    • brukt som adverb:
      • omsetnaden i fjor var på 20 millionar og kjem nær opptil i år òg
Artikkelside
Side 3 av 38