Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
180 treff

Bokmålsordboka 85 oppslagsord

gå ut

Betydning og bruk

Se: gå, ut
  1. ikke være gyldig lenger;
    Eksempel
    • fristen går ut på mandag;
    • avtalen gikk ut i fjor
  2. dra til utested
    Eksempel
    • jeg går som oftest ut i helgene
Artikkelside

utgått på dato

Betydning og bruk

som er foreldet (1), umoderne eller avleggs;
jamfør gå ut på dato;
Se: utgå
Eksempel
  • holdningene er utgått på dato;
  • dataprogrammet er utgått på dato
Artikkelside

utgå

verb

Betydning og bruk

  1. ikke være med;
    falle ut
    Eksempel
    • siste nummer i forestillingen utgikk på grunn av sykdomsforfall
  2. ikke lenger produseres eller være i handel
    Eksempel
    • flisene er utgått av produksjon
  3. ha sitt opphav i;
    gå ut fra;
    komme fra
    Eksempel
    • være utgått fra arbeiderbevegelsen

Faste uttrykk

Artikkelside

dato

substantiv hankjønn

Opphav

fra latin ‘(det) som er gitt’, bøyingsform av datum

Betydning og bruk

  1. (nummer for) viss dag (i måneden)
    Eksempel
    • på samme dato;
    • en passende dato;
    • datoen i dag;
    • si en eksakt dato;
    • finne en endelig dato til arrangementet;
    • angi sted og dato
  2. tid for opprinnelse
    Eksempel
    • problemet er ikke av ny dato;
    • denne skikken er av gammel dato

Faste uttrykk

  • dags dato
    i dag
    • per dags dato;
    • til dags dato har det ikke skjedd;
    • med virkning fra dags dato
  • gå ut på dato
    • gå over holdbarhetsdatoen
      • maten går ut på dato;
      • melka har gått ut på dato for lengst
    • bli foreldet, umoderne eller avleggs
      • slike holdninger er gått ut på dato;
      • infrastrukturen har gått ut på dato
  • sette en dato
    bestemme hvilken dag noe skal skje
    • sette en dato for bryllupet;
    • arrangøren har ikke satt noen dato ennå
Artikkelside

utgang

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

  1. det å gå ut eller forlate
    Eksempel
    • hopperen var skjev i utgangen fra hoppet;
    • farten på prosjektilet like etter utgangen
  2. sted der en går ut;
    dør, port
    Eksempel
    • flykte mot utgangen;
    • sperre utgangen;
    • bussen har utgang bak
  3. siste del eller rest av noe;
    slutt, ende
    Eksempel
    • ved utgangen av året
  4. resultat av hendelsesforløp, prosess eller lignende;
    utfall, følge
    Eksempel
    • avvente sakens utgang;
    • en sykdom med dødelig utgang
  5. punkt der et signal sendes ut fra et elektronisk apparat
    Eksempel
    • utgang for hodetelefon
  6. i bridge: avsluttet serie med spill
  7. i typografi: kort sluttlinje i et avsnitt
Artikkelside

utested

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

sted der folk kan gå ut og spise, drikke, danse og hygge seg, for eksempel restaurant, pub, klubb, bar
Eksempel
  • det var lange køer utenfor utestedet;
  • et populært utested med dans og underholdning hver kveld
Artikkelside

vel å merke

Betydning og bruk

legg særlig merke til dette;
Se: merke, vel
Eksempel
  • du kan gå ut og leke, vel å merke når du har ryddet på rommet ditt
Artikkelside

gå den veien høna sparker

Betydning og bruk

gå den gale veien, gå ut i elendigheten;
Artikkelside

søppel

substantiv hankjønn, hunkjønn eller intetkjønn

Opphav

beslektet med sope

Betydning og bruk

  1. verdiløse rester fra industri, husholdning eller lignende;
    Eksempel
    • tømme søppel;
    • gå ut med søpla
  2. i overført betydning: noe som er verdiløst;
    Eksempel
    • filmen er bare søppel
Artikkelside

skinnfell

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

teppe av skinn (1, 2) med hårene på;
jamfør fell (2)
Eksempel
  • sitte under skinnfellen

Faste uttrykk

  • ikke strekke seg lenger enn skinnfellen rekker
    ikke gå ut over det en har økonomisk evne til
  • opp som en løve og ned som en skinnfell
    med selvsikker og energisk holdning på forhånd, men feig eller kraftløs når det virkelig gjelder
Artikkelside

Nynorskordboka 95 oppslagsord

gå ut

Tyding og bruk

Sjå: gå, ut
  1. ikkje vere gyldig lenger;
    Døme
    • fristen går ut i neste veke;
    • avtalen gjekk ut for ei stund sidan
  2. dra til utestad
    Døme
    • har du planar om å gå ut på byen i kveld?
Artikkelside

rom 3

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt rúm

Tyding og bruk

  1. del av bygning, avgrensa av vegger, golv og tak
    Døme
    • leilegheita har tre rom i tillegg til bad og kjøken;
    • rommet var stort;
    • gå ut av rommet
  2. meir eller mindre sjølvstendig del av ein større behaldar
    Døme
    • det var tre rom i kista;
    • ei veske med fire rom
  3. i overført tyding: del av verksemd eller kunnskap;
    Døme
    • denne diskusjonen bør skje i det offentlege rommet
  4. utstrekning i tre dimensjonar;
    Døme
    • det var eit ope rom mellom husa;
    • det var rom til 45 i bussen;
    • utstrekning i tid og rom
  5. i overført tyding: plass til kjensler, tankar eller liknande
    Døme
    • gje gleda rom;
    • gje rom for tankane;
    • det var ikkje rom for tvil
  6. i bunden form eintal: universet
    Døme
    • stire ut i rommet
  7. i robåt: del framføre, mellom og bak toftene med plass til eitt par årer
Artikkelside

dato

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘(det) som er gjeve’, bøyingsform av datum

Tyding og bruk

  1. (nummer for) viss dag (i månaden)
    Døme
    • på same dato;
    • ein passande dato;
    • datoen i dag;
    • seie ein eksakt dato;
    • finne ein endeleg dato til arrangementet;
    • oppgje stad og dato
  2. tid for opphav (1)
    Døme
    • problemet er ikkje av ny dato;
    • ein tradisjon av gammal dato

Faste uttrykk

  • dags dato
    i dag
    • per dags dato;
    • til dags dato har det ikkje hendt;
    • avtalen gjeld frå dags dato
  • gå ut på dato
  • setje ein dato
    bestemme kva dag noko skal skje
    • setje ein dato for bryllaupet;
    • arrangøren har ikkje sett ein dato enno
Artikkelside

tun

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt tún; same opphav som engelsk town ‘by’

Tyding og bruk

  1. område mellom og omkring husa på ein gard eller liknande;
    Døme
    • gå ut på tunet;
    • stå ute på tunet;
    • kome til tuns
  2. stad på ein gard der husa står, til skilnad frå markene ikring
    Døme
    • gå heim i tunet
  3. samling av hus som høyrer til eitt gardsbruk
    Døme
    • ein gard med tre tun
  4. samling av bygningar, institusjonar og liknande
Artikkelside

stryke

stryka

verb

Opphav

norrønt strjúka

Tyding og bruk

  1. fare lausleg over, særleg med handa;
    Døme
    • stryke nokon over håret;
    • stryke seg over munnen med handbaken;
    • katten strauk seg rundt føtene mine
  2. glatte med strykejern
    Døme
    • stryke skjorter
  3. streke over;
    slette ut, fjerne
    Døme
    • stryke ut og skrive på nytt;
    • heile kapitalen vart stroken;
    • sinnet var som stroke av henne
  4. la gå ut;
    sløyfe
    Døme
    • stryke som medlem;
    • stryke seg av lista
  5. Døme
    • stryke av seg lua
  6. føre på i eit tynt lag;
    Døme
    • stryke på måling
  7. føre boge over strengene på strykeinstrument
    Døme
    • ho stryk bogen så mjukt og fint på fela
  8. ikkje (la) bestå (1)
    Døme
    • stryke ein kandidat til eksamen;
    • ho strauk i matte
  9. presse rogn og mjølke ut av fisk
    Døme
    • stryke laksen
  10. minke (2) (segl);
    jamfør stryke segl
  11. fare snøgt;
    Døme
    • stryke av garde;
    • flya stryk like over hustaka;
    • skuta strauk ut fjorden med god bør

Faste uttrykk

  • stryke flagget
    fire flagget som teikn på at ein kapitulerer
  • stryke med
    setje livet til;
    døy;
    gå tapt
    • ein hest strauk med i ein låvebrann;
    • fleire millionar kroner kan stryke med
  • stryke med håra
    føye eller smiske med
    • det er best å stryke han med håra
  • stryke på dør
    springe ut av huset
    • ho kledde raskt på seg og strauk på dør
  • stryke sin kos
    forsvinne
Artikkelside

bringe/føre til torgs

Tyding og bruk

gjere kjent;
gå ut med;
kunngjere;
Sjå: torg
Døme
  • eg kjenner ikkje til saka ho bringar til torgs;
  • han fører sterke argument til torgs
Artikkelside

torg

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt torg; kanskje av gammalrussisk torgu ‘marknadsplass’

Tyding og bruk

  1. stor, open plass i by eller tettstad
    Døme
    • møtast på torget;
    • demonstrantane samla seg på torget;
    • det pittoreske torget frå mellomalderen var sentrum i landsbyen
  2. stad i by eller tettstad der ein sel ulike varer
    Døme
    • selje blomstrar på torget;
    • kjøpe fisk på torget
  3. brukt som etterledd i samansetningar som nemner ein stad der ein samlar fleire ulike funksjonar

Faste uttrykk

  • bringe/føre til torgs
    gjere kjent;
    gå ut med;
    kunngjere
    • eg kjenner ikkje til saka ho bringar til torgs;
    • han fører sterke argument til torgs
  • ledig på torget
    ikkje oppteken eller engasjert;
    ugift
  • på gater og torg
    overalt (blant folk)
    • det var underhaldning på gater og torg;
    • rykta gjekk på gater og torg
Artikkelside

tore 3

tora

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt þora

Tyding og bruk

  1. ha mot til;
    Døme
    • ho torer ikkje svare;
    • berre kom, om du torer;
    • dei torde ikkje å gå ut;
    • vi må tore å diskutere vanskelege saker;
    • ein må tore å skilje seg ut;
    • torer du stole på han?
    • kva vil du, om eg torer spørje?
  2. vere mogleg, sannsynleg eller rimeleg;
    Døme
    • det torer vel hende;
    • dette torer vere det viktigste
Artikkelside

utgang

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. det å gå ut eller forlate
    Døme
    • hopparen hadde fin utgang frå hoppet;
    • farten på prosjektilet like etter utgangen
  2. stad der ein går ut;
    dør, port
    Døme
    • storme mot utgangen;
    • sperre utgangen;
    • bussen har utgang bak
  3. siste del eller rest av noko;
    slutt, ende
    Døme
    • innan utgangen av året
  4. resultat av hendingsforløp, prosess eller liknande;
    utfall, følgje
    Døme
    • saka fekk ein lykkeleg utgang;
    • utgangen vart at …
  5. punkt der eit signal blir sendt ut frå eit elektronisk apparat
    Døme
    • utgang for platespelar
  6. i bridge: avslutta serie med spel
  7. i typografi: kort sluttlinje i eit avsnitt
Artikkelside

dyffel

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lågtysk, frå nederlandsk; etter namnet på byen Duffel i Belgia

Tyding og bruk

  1. tjukt ulltøy med halvlang lo (1, 2)
  2. halvlang frakk laga av dyffel (1);
    Døme
    • ta på seg dyffelen og gå ut
Artikkelside