Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 22 oppslagsord

nøytral

adjektiv

Opphav

frå latin, av neuter ‘ingen av to’; jamfør nøytrum

Tyding og bruk

som ikkje tek parti;
upartisk
Døme
- halde seg nøytral;
- Sverige var nøytralt under siste verdskrigen
som blir halden utanfor ein strid
Døme
- nøytralt område
som det ikkje er strid eller usemje om
Døme
- snakke om nøytrale emne
som ligg midt mellom ytterpunkt
Døme
- ein nøytral farge
i kjemi: som korkje reagerer surt eller basisk
Døme
- nøytrale løysningar
i grammatikk: som er eller høyrer til nøytrum (1)

Artikkelside

nøytron

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Uttale

nøitroˊn; nøiˊtron

Opphav

jamfør nøytral og -on (

Tyding og bruk

elektrisk nøytral partikkel i ein atomkjerne

Artikkelside

makt

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt makt, frå lågtysk; samanheng med måtte

Tyding og bruk

det å kunne bestemme over andre eller kunne styre ei utvikling;
sterk innverknad;
herredøme (2), mynde (2, 1), autoritet (1)
Døme
- kunnskap er makt;
- ha makt over nokon;
- ta makta i landet;
- kome til makta;
- det står ikkje i mi makt å hindre det
stat eller institusjon som har makt (1)
Døme
- ei nøytral makt;
- gå i teneste hos ei framand makt
- - statsmakt
  - stormakt
  - styresmakt
  - verdsmakt
kraft, styrke
Døme
- eg har inga makt i armane;
- bruke makt for å opne døra;
- ta i av all makt
vald, tvang
Døme
- bruke makt for å oppnå noko;
- eg tok frå henne lommeboka med makt
stridskrefter
- - krigsmakt
  - våpenmakt
overnaturleg vesen
Døme
- gode og vonde makter

Faste uttrykk

få/ha noko/nokon i si makt
få eller ha råderett over noko eller nokon
ha ordet i si makt
vere god til å uttrykkje seg
setje makt bak noko
tvinge fram noko
ha vilje til å setje makt bok krava
stå ved makt
vere gyldig

Artikkelside

nøytralitet

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

det å vere nøytral (2)

Døme

væpna nøytralitet;
krenkje nøytraliteten til eit land

Artikkelside

nøytralisering

substantiv hokjønn

Opphav

av nøytralisere

Tyding og bruk

det å gjere eller bli gjort nøytral (1)
Døme
- siktemålet er nøytralisering av landet
det å uskadeleggjere
Døme
- nøytralisering av giftige stoff

Artikkelside

nøytralisere

nøytralisera

verb

Tyding og bruk

gjere nøytral (2)
oppheve verknaden av;
uskadeleggjere
Døme
- nøytralisere ei gift
i overført tyding: setje ut av spel
Døme
- angrepsspelarane på laget vart heilt nøytraliserte

Artikkelside

nøytrum

substantiv inkjekjønn

Opphav

av latin (genus) neutrum ‘ingen av to (kjønn)'; jamfør nøytral

Tyding og bruk

inkjekjønn
Døme
- ordet ‘barn’ er nøytrum
inkjekjønnsord
Døme
- femininum, maskulinum og nøytrum

Artikkelside

mild

adjektiv

Opphav

norrønt mildr

Tyding og bruk

som ikkje er skarp eller sterk i smak, lukt eller oppleving;
behageleg;
nøytral (4), dus (3, linn (1), skånsam
Døme
- suppa er mild og rund i smaken;
- ei såpe med mild lukt;
- eit mildt vaskemiddel;
- eit mildt lys
med moderat kraft eller intensitet;
forsiktig (1)
Døme
- symptoma var milde;
- tablettane gjev berre milde biverknader
- brukt som adverb
  dette var overraskande, for å seie det mildt;
  du ser mildt sagt trøytt ut
godlynt, venleg, varsam
Døme
- vere mild i blikket;
- han snakka med mild stemme
skånsam, overberande, ikkje streng
Døme
- ein mild dom;
- ho styrte med mild, men bestemt hand
om vêr, klima: som ikkje er kaldt, men heller ikkje særleg varmt
Døme
- mildt vêr;
- ein mild vind
brukt i utrop
Døme
- du milde himmel!
- milde moses!
- milde måne!
gjevmild, rundhanda, raus (2, 1)
Døme
- donasjon frå ei mild stifting