Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 16 oppslagsord

kreps

substantiv hankjønn

Opphav

frå tysk, i tydinga ‘stjernebilete’ etter latin Cancer; same opphav som kreft

Tyding og bruk

  1. svart, grøn eller brun tifotkreps som liknar hummar og lever i ferskvatn;
    Astacus astacus
    Døme
    • fiske etter kreps i fjorden;
    • steikt ris med reker og kreps
  3. i astrologi: person som er fødd i stjerneteiknet Krepsen (mellom 22. juni og 22. juli)
    Døme
    • han er kreps;
    • krepsar er kjenslemenneske

Faste uttrykk

Artikkelside

krepse

krepsa

verb

Tyding og bruk

fange kreps (1)
Artikkelside

pave

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt páfi; av latin papa ‘far’

Tyding og bruk

  1. overhovud for den romersk-katolske kyrkja
  2. sjølvrådig og maktglad person;
  3. brukt som etterledd i samansetningar: person med ein særleg eigenskap (som er nemnt i førsteleddet)
  4. mage i skaldyr, særleg i hummar, krabbe og kreps

Faste uttrykk

  • meir katolsk enn paven
    som går lenger i å forsvare eit standpunkt enn den som først har hevda det;
    som følgjer normer og reglar i eit gjeve miljø i mykje høgare grad enn det som krevst
  • pavens skjegg
    noko som ikkje eksisterer, eller er uviktig;
    flisespikking (2)
    • diskutere pavens skjegg
Artikkelside

klo

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt kló

Tyding og bruk

  1. kvass hylseforma tånagl hos krypdyr, fuglar og mange pattedyr
    Døme
    • ha lange klør;
    • setje klørne i byttet;
    • katten kvesser klørne
  2. saksliknande gripe- og fangstreiskap hos hummar, krabbe og kreps
    Døme
    • ein hummar med digre klør
  3. reiskap som liknar ei klo (1);
    Døme
    • kloa på ankeret
  4. i overført tydig: vond kjensle
    Døme
    • kjenne ei klo i magen;
    • få ei kald klo i brystet
  5. Døme
    • ha fleire klør i seglet

Faste uttrykk

  • falle/kome i klørne på
    falle i klørne på fienden
  • få/slå kloa i
    få tak i
    • slå kloa i det siste kakestykket;
    • politiet slo kloa i skurkane
  • klippe klørne på
    gjere uskadeleg
    • argumentet klipte klørne på motdebattanten
  • kvesse klørne
    gjere seg klar til åtak eller framstøyt
    • partiet kvesser klørne føre valkampen
  • med nebb og klør
    med alle middel ein har
    • kjempe med nebb og klør i forsvar
  • vise klør
    vise at ein er klar til å bite frå seg
    • stundom må ein vise klør
Artikkelside

kril

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør islandsk kríli ‘liten ting’

Tyding og bruk

  1. rekeliknande kreps som lever i saltvatn og har lysorgan langs undersida av kroppen;
    Euphausiacea
  2. samnemning for særs små fisk;
    fiskeyngel
Artikkelside

krepselag

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

fest der ein et kreps (1)
Døme
  • bli invitert i krepselag
Artikkelside

krepsing

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å fange kreps (1)
Døme
  • det vart opna for krepsing i elva
Artikkelside

kreft

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lågtysk, frå latin cancer ‘kreps’, fordi ein kreftsvulst kan likne ein kreps; same opphav som kreps

Tyding og bruk

  1. samnemning for sjukdomar med unormal cellevekst i eit organ eller vev
    Døme
    • ho fekk kreft i magen;
    • fleire enn før overlever kreft
  2. samnemning for plantesjukdomar som syner seg med sår og oppsvellingar på stamme eller greiner
    Døme
    • kreft på poteter;
    • epletreet har kreft
Artikkelside

krepseklo

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

klo på kreps (1)
Artikkelside

karavell

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk og spansk carabela, frå mellomalderlatin carabus; opphavleg frå gresk ‘kreps’

Tyding og bruk

mindre seglskip med høgt akterdekk, særleg brukt i Middelhavet frå mellomalderen og til kring 1500
Artikkelside
Side 1 av 2