Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
7 treff

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 7 oppslagsord

gråte

gråta

verb

Opphav

norrønt gráta

Tyding og bruk

felle tårer ved sinnsrørsle (og samstundes gje frå seg klagande lyd, hikst eller hulk)
Døme
  • gråte av sorg;
  • gråte av glede;
  • han byrja å gråte;
  • gråte seg i søvn;
  • dette er ingenting å gråte for

Faste uttrykk

  • ikkje vite om ein skal le eller gråte
    vere uviss på om ein skal reagere med alvor eller sjå det komiske i ein situasjon
Artikkelside

rase 2

rasa

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt rasa

Tyding og bruk

  1. (gå i oppløysing og) gli ut eller styrte ned;
    rause nedover
    Døme
    • vegen rasa ut;
    • muren rasa saman
  2. i overført tyding: falle kraftig
    Døme
    • folketalet i bygda rasa nedover
  3. fare vilt fram;
    herje, ståke
    Døme
    • rase rundt i bil;
    • stormen rasar
  4. vere sint;
    skjelle og smelle;
    jamfør rasande (1)
    Døme
    • rase mot styresmaktene;
    • ho gret og rasa

Faste uttrykk

  • rase frå seg
    herje fælt og så falle til ro
    • ungdomane måtte få rase frå seg;
    • stormen har rasa frå seg
Artikkelside

sutre 1

sutra

verb

Opphav

samanheng med sut

Tyding og bruk

  1. klage med veikt mål;
    jamre seg veikt
    Døme
    • barnet sutra og gret
  2. Døme
    • han går alltid og sutrar og klagar
Artikkelside

øye

øya

verb

Opphav

jamfør aue

Tyding og bruk

    • dei øya og gret
  2. ofte refleksivt:
    • øye seg
Artikkelside

utan

preposisjon

Opphav

norrønt útan; av ut

Tyding og bruk

  1. inn frå, innover frå
    Døme
    • utan havet, tunet;
    • utan med stranda – innover stranda
  2. på utsida av
    Døme
    • utan døra
    • særleg som adverb:
      • både innan og utan
  3. ikkje (utstyrt) med, fri for, skild frå
    Døme
    • gå utan hatt;
    • utan mat og pengar;
    • greie seg godt utan (briller, følgje);
    • dei reiste utan han;
    • slå seg utan å gråte;
    • han slo seg utan at han gret;
    • det gjekk, men ikkje utan slit
  4. bortsett frå, utanom
    Døme
    • alle var der utan (m)eg;
    • ho bad alle utan meg;
    • eg reiser ikkje utan at du blir med
  5. som subjunksjon: utan at, ikkje slik at
    Døme
    • han var her utan eg visste det
  6. som subjunksjon: utan at, dersom ikkje
    Døme
    • eg reiser ikkje utan du blir med

Faste uttrykk

  • utan tvil
    tvillaust
  • utan vidare
    beinfram, rett og slett, som ein sjølvsagd ting
Artikkelside

som 1

determinativ kvantor

Opphav

norrønt sumr; samanheng med same (3

Tyding og bruk

  1. i eintal om slag (II) eller del (2): nokon;
    om ei uviss mengd
    Døme
    • som fisk – noko fisk
    • om ei viss mengd:
      • som (av) fisken – noko av fisken
    • som substantiv:
      • dei hadde mykje fisk, men som av han var småfallen;
      • somt er nytt
  2. i fleirtal: nokre, einskilde
    Døme
    • somme dagar er vanskelegare enn andre
      • somme gret, andre lo

Faste uttrykk

  • somme tider
    stundom
Artikkelside

anaforisk, anaforistisk

adjektiv

Tyding og bruk

  1. om stil: som bruker anaforar
  2. som viser attende til noko tidlegare i ein språkleg kontekst, til dømes ho som viser attende til jenta i jenta slo seg, men ho gret ikkje
    Døme
    • anaforiske pronomen
Artikkelside