Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 4 oppslagsord

gneis

substantiv hankjønn

Opphav

frå tysk; same opphav som gneiste (1

Tyding og bruk

krystallinsk, skifrig (1) bergart av kvarts, feltspat og glimmer (2)
Artikkelside

gråstein

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

samnemning for bergarter og steinar med grå farge, særleg brukt om gneis og granitt

Faste uttrykk

  • lage/gjere/skape gull av gråstein
    få fram noko storveges frå eit håplaust utgangspunkt
Artikkelside

grunn 1

substantiv hankjønn

Opphav

samanfall av norrønt grunnr m ‘botn’ og grunn n ‘grunne’ og grund f ‘mark’;

Tyding og bruk

  1. mark (1, jord(overflate), jordsmon
    Døme
    • bryte ny grunn;
    • vere, kjenne seg på usikker, gyngande grunn – vere usikker, ha vanskar
  2. Døme
    • (måtte) gå frå gard og grunn – gå fallitt;
    • jakte på annan manns grunn;
    • avstå grunn til kommunen
  3. (art av) fast berg, fjell
    Døme
    • grunn av gneis
  4. Døme
    • gå, stå, sitje på grunn – fast i botnen;
    • trekkje båten av grunnen – laus frå botnen;
    • gå til grunns el. grunne – søkke; overf: øydeleggjast, fortapast;
    • riket, alkoholikaren gjekk til grunne
  5. Døme
    • raud kross på kvit grunn
  6. jordfast underlag (for hus);
    Døme
    • grave, støype grunn til eit hus;
    • huset brann ned til grunnen;
    • byggje på solid grunn;
    • byggje opp, starte (noko) frå grunnen – frå byrjinga;
    • granske noko frå grunnen av;
    • leggje grunnen til eit arbeid – grunnlaget;
    • leggje noko til grunn (for meining, standpunkt, avgjerd)
  7. Døme
    • ha grunn til å tru ...;
    • ha sine grunnar for å gjere noko;
    • dette gjev grunn til mistanke;
    • grunnen til fråværet er sjukdom;
    • av gode grunnar laut eg bli heime;
    • forretninga er stengd på grunn av sjukdom
  8. i faste uttrykk

Faste uttrykk

  • av den grunn
    derfor
  • fast grunn under føtene
    på landjorda; ein trygg stad, eit visst utgangspunkt
  • i grunnen
    eigenleg, alt i alt (er eg godt fornøgd)
  • nå grunnen
    nå botnen
  • på grunn av
    som følgje av; forkorta pga.
    • brua er stengd på grunn av uvêret
  • rå grunnen
    vere herre aleine
  • ta grunn
    nå botnen
Artikkelside

bergart

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

av berg

Tyding og bruk

fast, uorganisk masse samansett av fleire slag mineral
Døme
  • gneis er ei bergart
Artikkelside