Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 6 oppslagsord

førti

determinativ kvantor

Opphav

norrønt fjórir tigir, fjórutigi ‘fire tiarar’

Tyding og bruk

grunntalet 40
Døme
  • fylle førti år;
  • ein mann på 40
Artikkelside

førsteledd, fyrsteledd

substantiv inkjekjønn

førsteled, fyrsteled

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. første punkt som ei vare må passere før ho når fram til forbrukaren;
    Døme
    • førsteleddet i omsetninga
  2. første ledd i samansett ord;
    Døme
    • førsteleddet ‘førti’ i samansetjinga ‘førtital’
Artikkelside

kunne 2

kunna

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt kunna

Tyding og bruk

  1. ha lært;
    kjenne;
    vere inne i
    Døme
    • ho kan sykle;
    • eg kan snakke flytande walisisk;
    • kan du vegen til sentrum?
    • han kan sine ting!
  2. vere i stand til;
    greie
    Døme
    • meieriet kan lage ti tonn ost i veka;
    • dei gjer så godt dei kan;
    • korleis kunne ho greie det?
    • eg kan ikkje fordra fiskebollar;
    • han kan når han vil;
    • vi kunne ikkje løfte sofaen
  3. ha eller vere høve til
    Døme
    • boka kan kjøpast i bokhandelen;
    • dei kan ikkje reise på ferie i år;
    • vi kan ikkje snu no
  4. vere mogleg eller sannsynleg;
    vere tenkjeleg
    Døme
    • bussen kan komme kvart augeblikk;
    • kven veit kva som kan skje?
    • ho kan vel vere rundt førti år?
    • vi kunne vore i Hellas no;
    • eg kunne hylt av glede;
    • det kan godt vere;
    • det kan du ha rett i;
    • nei, det kan vere det same
  5. ha krav på;
    ha rett til;
    ha lov til
    Døme
    • vi må kunne vente eit klart svar;
    • ingen kan oppføre seg slik;
    • du kan ikkje nekte meg å gjere dette;
    • de kan komme inn no
  6. gå med på;
    vere klar til
    Døme
    • eg kan ta oppvasken
  7. brukt for å uttrykkje høflegheit eller oppmoding;
    vere ynskeleg
    Døme
    • kan du hjelpe til?
    • kunne du rydda rommet ditt?
    • dette huset kan trenge ei oppussing
  8. brukt for å gjere ei utsegn forsiktig eller usikker
    Døme
    • eg kunne ha god lyst til å prøve;
    • det kunne likne henne å gjere dette;
    • det kan vere eit par timar sida ho gjekk
  9. ha årsak eller grunn til
    Døme
    • du kan vere nøgd med dette arbeidet;
    • vi kan vere glade det gjekk så bra som det gjekk;
    • det kan du banne på;
    • du kan lite på han;
    • du kan skjøne at alt skal gå bra

Faste uttrykk

  • ikkje kunne for
    ikkje ha skuld i;
    ikkje vere årsak til
    • dei kunne ikkje for at ferien vart avlyst;
    • eg kan ikkje for at hunden åt leksene
  • ikkje kunne med
    ikkje forstå seg på;
    ikkje vere van med
    • eg kan ikkje med sånne appar
Artikkelside

eksil

substantiv inkjekjønn

Opphav

av latin exilium

Tyding og bruk

tvunge opphald i utlandet på grunn av forvising eller utrygge politiske forhold i heimlandet;
Døme
  • leve i eksil;
  • eit eksil på nesten førti år
Artikkelside

laussal

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sal av einskildeksemplar;
til skilnad frå abonnement
Døme
  • avisa kostar førti kroner i laussal
Artikkelside

karantene

substantiv hankjønn

Opphav

av fransk quarantaine ‘periode på førti dagar’, av quarante ‘førti’

Tyding og bruk

  1. mellombels isolering (1) av (moglege) smitteberarar
    Døme
    • han vart pålagt karantene til testen var klar
  2. mellombels utestenging frå ei viss verksemd
    Døme
    • restauranten fekk tre månaders karantene på grunn av brot på matlova;
    • spelaren var tilbake etter å ha sona karantene på grunn av gule kort
Artikkelside