Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 27 oppslagsord

spesifikk

adjektiv

Opphav

frå fransk

Tyding og bruk

særeigen, typisk for
Døme
  • nye medikament med svært spesifikke verknader;
  • eit spesifikt norsk problem

Faste uttrykk

  • spesifikk varme
    varmemengd som skal til for å varme opp 1 gram av eit stoff 1 grad
  • spesifikk vekt
    eldre nemning på massetettleik
Artikkelside

fyre

fyra

verb

Opphav

frå lågtysk; av fyr (2

Tyding og bruk

  1. Døme
    • fyre i omnen
  2. varme opp
    Døme
    • fyre med ved;
    • fyre med straum;
    • no må vi byrje å fyre

Faste uttrykk

  • fyre av
    skyte (1)
    • han fyrte av eit skot
  • fyre for kråkene
    sleppe ut varmen
  • fyre laus
    • stille mange spørsmål eller kritisere
  • fyre opp
Artikkelside

pasteurisere

pasteurisera

verb

Uttale

pastøriseˊre

Opphav

frå fransk, etter namnet til den franske bakteriologen Louis Pasteur (1822–1895)

Tyding og bruk

varme opp flytande næringsmiddel til så høg temperatur at skadelege bakteriar blir drepne
Døme
  • pasteurisere øl
  • brukt som adjektiv:
    • pasteurisert mjølk
Artikkelside

opp

adverb

Opphav

norrønt upp

Tyding og bruk

  1. frå lågare til høgare stad, grad, steg eller liknande;
    motsett ned (1)
    Døme
    • klatre opp på taket;
    • dra opp i åsen;
    • kom hit opp;
    • lyfte noko opp;
    • vatnet steig opp til merket;
    • brette opp skjorteermane;
    • gå opp til eksamen;
    • saka skal opp i retten
    • brukt som preposisjon
      • gå opp bakken
  2. til sitjande eller ståande stilling
    Døme
    • reise seg opp;
    • stå opp om morgonen
  3. frå eit punkt under ei overflate og gjennom henne;
    fram i lyset, til syne
    Døme
    • grave opp ein skatt;
    • dukke opp;
    • leite opp bortkomne ting;
    • ugjerninga kom til slutt opp;
    • finne opp noko
  4. frå kysten, innover i landet;
    nordover
    Døme
    • reise opp til Finnmark
    • brukt som preposisjon
      • segle opp elva;
      • dei er på veg opp dalen
  5. brukt i uttrykk for at noko aukar eller stig
    Døme
    • svelle opp;
    • eg har gått opp to kilo;
    • prisane gjekk opp;
    • varme opp maten;
    • lade opp bilen;
    • lære opp elevane;
    • dobbelt opp
  6. brukt i uttrykk for at noko har retning fram mot noko eller er tett ved det
    Døme
    • gå opp mot scena;
    • leggje båten opp mot vinden;
    • stå opp med veggen
  7. om tid: fram
    Døme
    • heilt opp til våre dagar
  8. brukt i uttrykk for at noko går frå lukka til open tilstand eller at noko blir oppløyst eller splitta
    Døme
    • late opp døra;
    • låse opp;
    • få opp auga;
    • få opp ein knute;
    • løyse opp sukkeret;
    • rive opp arket;
    • skjere opp steika
  9. brukt i uttrykk for at noko blir samla i ein hop eller kjem i ei viss rekkjefølgje eller ein viss skipnad
    Døme
    • dunge opp;
    • setje opp ein rekneskap;
    • dei stilte seg opp;
    • telje opp varene;
    • rope opp
  10. brukt i uttrykk for at ein prosess blir ført heilt til endes
    Døme
    • ete opp maten;
    • brenne opp noko;
    • vaske opp;
    • rydde opp;
    • pusse opp

Faste uttrykk

  • opp og ned
    • att og fram (på)
      • gå opp og ned på stovegolvet;
      • gå opp og ned hovudgata
    • frå ein tilstand til ein annan
      • det går opp og ned på børsen
  • rett opp og ned
    • i rak, oppreist stilling
    • stiv, rådvill
      • ho sat rett opp og ned og stirte framfor seg
  • setje seg opp mot
    gjere motstand mot
    • dei set seg opp mot tradisjonen
  • sjå opp til
    setje høgt;
    beundre, dyrke (2, 4)
  • vere opp til nokon
    brukt for å uttrykkje at nokon har rett (og makt) til, eller ansvar for, å avgjere noko
    • hadde det vore opp til meg, ville vi utsett reisa;
    • no var det berre opp til henne
Artikkelside

oppvarming

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å varme opp
    Døme
    • elektrisk oppvarming
  2. løping eller anna førebuing for å gjere kroppen varm før ein idrettskonkurranse
    Døme
    • vere nøye med oppvarminga før ei tevling
  3. det å opptre før ein konsert for å få opp stemninga
    Døme
    • dei spelar som oppvarming for dei profesjonelle musikarane

Faste uttrykk

Artikkelside

kalsiumkarbid

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Tyding og bruk

sambinding av kalsium og karbon (2 som luktar stramt, og som ein kan lage med å varme opp brend kalk og koks i ein smelteomn
Artikkelside

heite 4

heita

verb

Opphav

norrønt heita; av heit

Tyding og bruk

  1. varme (opp);
    Døme
    • sola heita opp svaberga
  2. gje varme
    Døme
    • det heita godt frå omnen
Artikkelside

kjel, kjele

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt ketill; av latin catillus ‘fat’

Tyding og bruk

  1. kokekar (av metall) med skaft eller hanker
    Døme
    • setje på kjelen og koke suppe
  2. stor, open eller lukka behaldar til å varme opp væske i
  3. hole eller søkk i terrenget
Artikkelside

koke opp

Tyding og bruk

Sjå: koke
  1. varme opp til kokepunktet
    Døme
    • koke opp suppa
  2. finne på, dikte opp
    Døme
    • koke opp ei historie
Artikkelside

kokstein

substantiv hankjønn

Opphav

av koke (2

Tyding og bruk

om eldre forhold: rullestein som ein kan glø i eld og sleppe ned i eit kokekar for å varme opp innhaldet
Døme
  • dei fann koksteinar ved ein bronsealderbuplass
Artikkelside
Side 1 av 3