Avansert søk

Nynorskordboka 9 oppslagsord

stave

stava

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt stafa i tyding 2

Tyding og bruk

bruke stav;
stavre
Døme
- gå og stave seg;
- stave seg over golvet
- om skiløpar: pigge (2, stake (2
  stave (seg) mot mål
binde saman bokstavar til stavingar og ord
Døme
- lære å stave;
- stave seg gjennom eit brev
- nemne bokstav for bokstav i eit ord
  korleis stavar du ordet «kjensgjerning»?
  stave eit namn rett, gale
syne tydelege linjer, striper
Døme
- det stavar i vatnet – vatnet er speglande klart

bein 2

adjektiv

Opphav

norrønt beinn

Tyding og bruk

ikkje bogen;
rak (3, 2), rett (3, 1)
Døme
- stonga er bein;
- ein bein og fin molo;
- sikte etter om det er beint
- brukt som adverb
  greina står beint ut frå stomnen;
  sjå nokon beint inn i auga
brukt som adverb, om ytring: som går like på saka
Døme
- seie beint nei
reint, plent
Døme
- ho skapte seg beint galen
lett (2), grei (1), endefram (2)
Døme
- det er ikkje så beint å få det til

Faste uttrykk

beint fram
- nett som det er framstilt
  stave eit ord beint fram;
  ei keisam historie om ein les ho beint fram
- ikkje vanskeleg;
  problemfri;
  lett (2);
  beintfram (2)
  vegen ut av dette uføret er ikkje enkel og beint fram
- utan atterhald;
  med reine ord;
  beintfram (3)
  seie si meining beint fram
- rett og slett;
  verkeleg (3), sanneleg
  dette er beint fram trist;
  ho er beint fram ikkje til å stogge;
  eg tykkjer beint fram at …
beint ut
- utan atterhald;
  rett ut
  seie noko beint ut;
  beint ut sagt
- rett og slett
  dette er beint ut frekt

bokstavere

bokstavera

verb

Uttale

bokstaveˊre

Opphav

av tysk buchstabieren

Tyding og bruk

fram

adverb

Opphav

norrønt fram(m) av adjektivet framr ‘god, gjæv’; jamfør fremre og fremst

Tyding og bruk

i den leia ein ser eller fer;
framover, mot eit visst mål, ofte med overført tyding
Døme
- fare fram;
- ture fram;
- kome seg fram i verda;
- sjå noko fram for seg;
- prøve seg fram;
- gå fram til husa
utover i tida;
vidare, lenger
Døme
- fram gjennom tidene;
- lenger fram på våren;
- fram mot jul;
- når det lid fram i veka
til endes, til målet
Døme
- det er langt fram enno;
- nå fram;
- kome fram;
- kjempe fram ei sak;
- hjelpe nokon fram i livet;
- bere fram eit foster;
- avle fram paprika
til syne, ut i dagen, ut, til stades
Døme
- bryte fram;
- gro fram;
- piple fram;
- finne fram noko frå skapet;
- by fram mat;
- stige fram;
- vise seg fram;
- lokke fram noko eller nokon;
- leggje fram ei sak;
- seie fram ei helsing;
- stotre fram eit ord;
- tydinga går fram av samanhengen;
- sanninga skal fram
framme
Døme
- lenger fram i kupeen

Faste uttrykk

att og fram
- i rørsle mellom to punkt;
  fram og tilbake (1)
  gå att og fram på vegen
- om og men
  det var mykje att og fram før dei bestemte seg
beint fram
- nett som det er framstilt
  stave eit ord beint fram;
  ei keisam historie om ein les ho beint fram
- ikkje vanskeleg;
  problemfri;
  lett (2);
  beintfram (2)
  vegen ut av dette uføret er ikkje enkel og beint fram
- utan atterhald;
  med reine ord;
  beintfram (3)
  seie si meining beint fram
- rett og slett;
  verkeleg (3), sanneleg
  dette er beint fram trist;
  ho er beint fram ikkje til å stogge;
  eg tykkjer beint fram at …
fram og tilbake
- i rørsle mellom to punkt;
  att og fram (1)
  fram og tilbake i tid;
  bilane køyrer fram og tilbake
- for og imot
  eg har tenkt mykje fram og tilbake på kva eg skal gjere
få/ha fram
gjere kjent;
understreke
få fram kva ein meiner;
ho vil ha fram alle sider ved saka
halde fram
- gå vidare, føre vidare, ikkje slutte
- hevde (1, 2)
  han heldt fram at han hadde vunne saka
sjå fram til
gle seg til, vente på noko
ho ser fram til å samarbeide med dei
stå fram
vise seg, tre fram
han stod fram som ein angrande syndar

beint fram

Tyding og bruk

Sjå: bein, fram

nett som det er framstilt
Døme
- stave eit ord beint fram;
- ei keisam historie om ein les ho beint fram
ikkje vanskeleg;
problemfri;
lett (2);
beintfram (2)
Døme
- vegen ut av dette uføret er ikkje enkel og beint fram
utan atterhald;
med reine ord;
beintfram (3)
Døme
- seie si meining beint fram
rett og slett;
verkeleg (3), sanneleg
Døme
- dette er beint fram trist;
- ho er beint fram ikkje til å stogge;
- eg tykkjer beint fram at …

handalfabet

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sett av handformer som representerer bokstavane i eit alfabet

Døme

stave namnet sitt med handalfabetet

staving

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å stave
(del av eit) ord som er bygd opp av ein kjerne (vokal eller stavingsberande konsonant) med moglege andre lydar framfor og/el. bak seg
Døme
- ordet «kaste» er samansett av stavingane «kas» og «te»;
- ikkje skjøne ei staving – ikkje skjøne nokon ting

stavemåte

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

måte å stave eit ord på;

Døme

framandord bør ha norsk stavemåte

stake 2

staka

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt staka; av stake (

Tyding og bruk

setje opp stakar
Døme
- stake opp, ut vegen, kursen – òg: gjere eit nybrotsarbeid
- opne, reinse med ei bøyeleg stong, stålfjør eller liknande
  stake opp ein kloakkleidning
skuve fram (med stake)
Døme
- stake ein elvebåt;
- skiløparene staka seg over flatene
gå stivt, tungt og seint;
stave, stolpre (med stav)
Døme
- det var så vidt han staka seg over golvet