Avansert søk

Nynorskordboka 34 oppslagsord

part

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt partr; av latin pars ‘del’

Tyding og bruk

del av ein heilskap
Døme
- alle betalte sin part
person eller gruppe i høve til andre, til dømes i ein konflikt
Døme
- ein av partane blir garantert ikkje nøgd
eigardel, lott
Døme
- ha part i ein båt

Faste uttrykk

for sin part
på eigne vegner
eg for min part hadde slutta å kvi meg
part i saka
person eller gruppe som har personlege interesser i ei sak

storebror

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

eldre (særleg eldste) bror
Døme
- eg har ein storebror og ei veslesøster
i overført tyding: part som er den store, betre eller sterkaste samanlikna med ein annan
Døme
- Tynset er storebror til Alvdal

Faste uttrykk

storebror ser deg
i overført tyding: det person, organisasjon eller institusjon overvaker nokon

veslebror

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

yngre eller yngste bror;
litlebror
i overført tyding: part som er mindre eller underlegen samanlikna med ein annan part
Døme
- den romslege bilmodellen har fått ein mindre og meir praktisk lillebror

litlebror

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

yngre eller yngste bror;
veslebror
i overført tyding: part som er mindre eller underlegen samanlikna med ein annan part

lut 2

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hlutr; jamfør lodd (, lodd ( og lott

Tyding og bruk

stykke (1, 1), del
Døme
- skjere noko i luter;
- søre luten av fylket
- - eignelut
  - landslut
arvelott (1)
part av forteneste eller avkasting, særleg i fiske, etter arbeidsinnsats eller innskot;
lott
Døme
- fiskarane fekk 8000 kr i lut;
- fiske på lut;
- få halv lut;
- ha lut i noko
- - mannslut
  - minstelut
pengeinnskot eller part i eit lutlag (1)
Døme
- eige ein lut i samvirkelaget
lutbrev (1)
aksje (1)
aksjebrev
lodd (2
Døme
- trekkje lut

Faste uttrykk

med lut og lunnar
med alt som høyrer til eigedomen;
med lut og lunnende
garden er seld med lut og lunnar
med lut og lunnende
alt som høyrer til ein eigedom;
med lut og lunnar
ho fekk heile garden med lut og lunnende

tann

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt tǫnn

Tyding og bruk

hard bite- og tyggjereiskap (festa til kjevane) i munnen
Døme
- trekkje, slå ut ei tann;
- felle, hakke tenner;
- kunstige tenner
- - framtann
  - hoggtann
  - kvalrosstann
  - kvaltann
  - støyttann
tagg, framspring i bladkant, på tannhjul, på tannstong eller på eggen på skjereverktøy
- - sagtann

Faste uttrykk

føle nokon på tennene
undersøkje styrken, hensikten eller liknande hos ein annan part
duellantane følte kvarandre på tennene
rusta til tennene
fullt utstyrt (med våpen)
vise tenner
hevde seg;
vise styrke
vise tenner i maktkampen;
laget har byrja å vise tenner

parti

substantiv inkjekjønn

Opphav

av fransk partir ‘dele’, frå latin; samanheng med part

Tyding og bruk

del av ein heilskap;
avgrensa område
Døme
- eit smalt parti på ein bakketopp;
- eit vakkert parti langs den gamle postvegen
- - fjellparti
  - hakeparti
  - inngangsparti
  - midtparti
del av litterært verk eller musikkstykke
Døme
- musikkstykket har lyriske parti
varemengd
Døme
- eit parti billige skjorter
gruppe av personar med sams interesser eller gjeremål
Døme
- politisk parti
- - regjeringsparti
omgang i spel
Døme
- eit parti sjakk
gifte (2
Døme
- gjere eit godt parti;
- ho er eit godt parti

Faste uttrykk

rått parti
konkurranse der den eine parten er utan sjanse til å vinne
ta parti
velje standpunkt;
vere samd med ein av partane
han vart tvungen til å ta parti;
ho tek parti for dei undertrykte i samfunnet;
dei tek parti med oss
vere på parti med
ha felles interesser med;
stø
ho er på parti med dei unge

lute 3, lùte

luta, lùta

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt hluta; av lott

Tyding og bruk

skifte i luter (2;
dele (2
Døme
- lute sund ein stokk
lodde (4
Døme
- lute bort
tildømme ein lut

Faste uttrykk

lute seg inn
krevje sin part av ein fangst eller liknande
lute ut
dele ut i luter

ideell

adjektiv

Opphav

av tysk ideal

Tyding og bruk

som berre eksisterer i tankane eller førestillingane;
immateriell, uverkeleg
fullkomen (2), mønstergod, utmerkt
Døme
- ideelle arbeidstilhøve
som er etisk høgverdig;
som er prega av høge ideal
Døme
- ideelt arbeid;
- ein ideell organisasjon

Faste uttrykk

ideell part
i jus: tenkt part med omsyn til verdi

del

substantiv hankjønn

Opphav

av lågtysk de(i)l

Tyding og bruk

avgrensa stykke (1, 1) av ein heilskap;
bete (2, 3), element (3), komponent
Døme
- utskiftbare delar;
- dele kaka i to delar;
- uret består av mange delar
- - maskindel
  - reservedel
  - setningsdel
delmengd av ein heilskap
Døme
- denne delen av verda;
- den første delen av boka;
- dei er ein viktig del av samfunnet;
- forskarane skal ha ein stor del av æra
- - bydel
  - landsdel
mogleg alternativ
Døme
- ingen av delane;
- begge delar er like bra
det å ha eigarskap i eller vere med på;
eigardel, part (3), lott
Døme
- få sin del av arven;
- ta del i arbeidet;
- ha del i sameiget;
- ha del i foreldreansvaret

Faste uttrykk

bli nokon til del
bli gjeven til nokon;
falle på nokon sin part (3)
gåva som vart meg til del
ein del
nokså mange eller mykje
ein del elevar trivst ikkje på skulen;
gjere ein del endringar;
ein god del dyrare enn forventa;
dei syklar ein del
for all del
meir enn noko anna;
framfor alt
hald deg for all del i ro!
for den del
for den saks skuld;
i og for seg
eller noko heilt anna for den del
for nokon sin del
- etter ynsket eller preferansen til nokon
  eg for min del er lei av alt maset;
  for hennar del passa det fint;
  ho er for sin del skeptisk til ideen
- for nokon eller noko;
  på grunn av
  dei kjøpte huset mest for utsikta sin del;
  ete sunt for helsa sin del
i alle delar
på alle måtar
alternativet er i alle delar det same no som før
til dels
til ei viss grad;
delvis
påstanden er til dels sjølvmotseiande

Side 1 av 4

Resultat per side: