Avansert søk

Nynorskordboka 5 oppslagsord

majestet

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå latin maiestatis, genitiv av maiestas ‘stordom’, av maior ‘større’

Tyding og bruk

tittel for fyrstar og ektemakane deira

Døme

Hans Majestet Kongen;
Hennar Majestet Dronninga;
Dykkar Majestet

Faste uttrykk

i einsam majestet
utan selskap;
aleine
sitje i einsam majestet på rommet sitt

konge 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt konungr

Tyding og bruk

mannleg statsoverhovud i eit monarki;
hovding i ættesamfunn
Døme
- Hans Majestet Kongen;
- bli konge etter far sin;
- bli krona til konge
- - arvekonge
  - frankarkonge
  - unionskonge
  - vikingkonge
i bunden form eintal: regjeringa
Døme
- gjelde frå den tid Kongen fastset
herskar over eit (tenkt) rike;
Gud, Kristus
Døme
- han som er konge frå æve til æve
person som er den gjævaste eller mektigaste i sitt slag eller på sitt område
Døme
- kongen i norsk kulturliv;
- han var kongen i gata
- - aviskonge
  - skikonge
  - skyttarkonge
dyr som er det største eller gjævaste innan ei gruppe, eller som har ein utsjånad som let seg assosiere med ein konge;
jamfør kongeørn
Døme
- løva er kongen over dyra
- - alkekonge
  - fuglekonge
  - sildekonge
i kortspel: nest høgaste kort, mellom ess (2, 1) og dame (4)
Døme
- ha konge og knekt på handa
i sjakk: viktigaste brikke
Døme
- setje kongen matt

Faste uttrykk

i kongens klede
i soldatuniform
kongen på haugen
- barneleik der målet er å nå toppen av ein haug først og hindre andre frå å gjere det same
- i overført tyding: person som har overtaket eller er dominerande
  ho har vore konge på haugen i narkotikamiljøet i mange år;
  seniorlaget var dei verkelege kongane på haugen
kongens kar
soldat
Kongens råd
regjeringa
skogens konge
elg
jakta på skogens konge var i gang

i einsam majestet

Tyding og bruk

utan selskap;

aleine;

Døme

sitje i einsam majestet på rommet sitt

H.M.

forkorting

Tyding og bruk

forkorting for Hans eller Hennar Majestet

D.M.

forkorting

Tyding og bruk

forkorting for Dykkar Majestet