Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
12 treff

Nynorskordboka 12 oppslagsord

kalender

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå mellomalderlatin calendarium ‘skuldliste’ av calendae ‘første dagen i månaden’

Tyding og bruk

  1. oversikt over dagar, veker og månader i eit visst år;
    Døme
    • sjå på kalenderen
  2. bok, program eller liknande til å halde orden på avtaler, gjeremål og merkedagar
    Døme
    • eg skal skrive det ned i kalenderen;
    • møtet ligg i kalenderen på mobilen;
    • eg skal sjekke i kalenderen om det passar for meg den dagen
  3. system for tidsrekning
    Døme
    • den julianske kalenderen
  4. årbok (med namnelister og liknande)
Artikkelside

raud

adjektiv

Opphav

norrønt rauðr, samanheng med latin ruber; jamfør rubin

Tyding og bruk

  1. som har ein farge som blod (og som ligg mellom oransje og fiolett i fargespekteret)
    Døme
    • raude roser;
    • vere raud og frisk i kinna;
    • eit raudt hus
  2. politisk radikal;
    Døme
    • politisk er han temmeleg raud

Faste uttrykk

  • den raude hanen gjel
    det brenn;
    det er brann
    • brannvernet har plikt til å rykkje ut når den raude hanen gjel
  • ikkje ha eit raudt øre
    vere heilt blakk
  • på raude rappen
    med ein gong;
    på flygande flekken
  • raud dag
    dag som er markert med raud skrift i kalender;
    fridag
  • raud lykt
    • lykt med raudt glas som blir tend (ved inngangen til ein sal) når billettane til ei framsyning eller ein konsert er utselde
    • fullt hus (1)
      • stykket vart vist kveld etter kveld for raude lykter
  • raud strek
    • raudfarga strek som markerer feil i ein tekst
      • få mange raude strekar
    • grense mellom det som er akseptabelt og det som er uakseptabelt
      • foreldre må setje nokre raude strekar for barna
  • raud tråd
    berande idé, hovudtema
    • gå som ein raud tråd gjennom boka
  • raude gardar
    • avdelingar av væpna kommunistar som har spela ei rolle under uro og revolusjonar i fleire europeiske land
    • ungdomsgrupper som skulle gjennomføre kulturrevolusjonen i Kina 1966–68
  • raude hundar
    barnesjukdom med raudt utslett;
    Rubella
  • raude tal
    tal som syner underskot i rekneskapen for ein driftsperiode
  • raudt kort
    • i idrett: kort som domar viser til utøvar som blir utvist frå tevling eller kamp
    • motseiing, innvending
      • fleire av debattantane burde ha fått raudt kort
  • raudt lys
    • stoppsignal (1)
      • få bot for å køyre på raudt lys
    • det å seie eller få nei til noko;
      avslag (2)
      • regjering gav raudt lys for avgifta;
      • dei fekk raudt lys for prosjektet
  • verke som ein raud klut
    vere årsak til sinne
Artikkelside

gregoriansk

adjektiv

Opphav

etter pavenamnet Gregor

Faste uttrykk

  • gregoriansk kalender
    noverande kalender, skipa under Gregor 13. i 1582 (i Noreg 1700)
  • gregoriansk song
    einstemmig, liturgisk song
Artikkelside

raud dag

Tyding og bruk

dag som er markert med raud skrift i kalender;
Sjå: raud
Artikkelside

gregoriansk kalender

Tyding og bruk

noverande kalender, skipa under Gregor 13. i 1582 (i Noreg 1700);
Artikkelside

kalendarium

substantiv inkjekjønn

Opphav

av latin calendae ‘første dagen i månaden’; same opphav som kalender

Tyding og bruk

liste over kyrkjelege (katolske) festdagar
Artikkelside

bordkalender

substantiv hankjønn

Opphav

av bord (2

Tyding og bruk

kalender i stativ som står på bordet
Artikkelside

almanakk

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk almenikhiaka; frå semittisk

Tyding og bruk

kalender med astronomiske opplysningar, opplysningar om merkedagar, helgedagar og liknande
Artikkelside

julekalender, jolekalender

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

kalender (1) for dagane frå 1. desember til julaftan med luker eller gåver som skal opnast, éi for kvar dag;
Artikkelside

primstav

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør norrønt prímstafir, årsnummer i den 19-årige månesyklusen, av prím ‘nymåne’

Tyding og bruk

trestav med innskorne merke for kvar dag i året og med særskilde teikn for heilagdagane, brukt som kalender
Artikkelside
Side 1 av 2