Avansert søk

Nynorskordboka 153 oppslagsord

kald

adjektiv

Opphav

norrønt kaldr

Tyding og bruk

med låg temperatur;
kjølig (1), sval (2;
avkjølt
Døme
- friskt og kaldt vatn;
- kjøle seg ned med kald drikke;
- eg er kald på føtene;
- maten blir kald;
- i dag er det tre grader kaldt ute;
- det var kaldare i går enn det er i dag;
- det var den kaldaste sommaren på 50 år
- brukt som adverb:
  blåse kaldt
uhyggjeleg (2);
hard (4), kjenslelaus (2)
Døme
- eit kaldt smil;
- kalde auge
- brukt som adverb:
  han lo kaldt;
  ho såg kaldt på meg
roleg (4), uredd (2)
Døme
- spelaren er kald framfor mål

Faste uttrykk

få ei kald skulder
møte lite forståing
få kalde føter
vilje dra seg unna
ho fekk kalde føter og ville bryte samarbeidet
gå kaldt nedetter ryggen på
kulse, grøsse
filmen fekk det til å gå kaldt nedetter ryggen på meg
halde hovudet kaldt
tenkje klart eller bevare dømekrafta, særleg i ein vanskeleg situasjon
helle/slå kaldt vatn i blodet på nokon
dempe sterke kjensler hos nokon
kald fisk
hard og omsynslaus person
kald krig
spent og fiendtleg tilhøve mellom to eller fleire statar, men utan våpenbruk
kalde fargar
fargar som inneheld mest blått (som verkar kalde)
med kaldt blod
utan skruplar;
roleg og med overlegg

fisk 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt fiskr

Tyding og bruk

virveldyr som lever i vatn og pustar med gjeller
Døme
- få mykje fisk;
- haiane høyrer til fiskane
matvare av fisk (1, 1)
Døme
- kokt fisk;
- ha fisk til middag
kjøt (1) av fisk (1, 1)
Døme
- auren er raud i fisken
i astrologi: person som er fødd i stjerneteiknet Fiskane (mellom den 19. februar og 20. mars)
Døme
- ho er fisk

Faste uttrykk

falle i fisk
mislykkast
fast i fisken
- spenstig, stø
  bilen er stramt sett opp og fast i fisken
- som ikkje gjev etter for press
  han må vere tydeleg på kva han vil, vere fast i fisken
frisk som ein fisk
heilt frisk
kald fisk
hard og omsynslaus person
korkje fugl eller fisk
korkje det eine eller det andre
laus i fisken
veik, slapp
ta for god fisk
godta som godt nok
trivast som fisken i vatnet
vere i sitt rette element;
ha det bra

trekkfull

adjektiv

Tyding og bruk

som har mykje trekk (, 1)

Døme

ein kald og trekkfull veranda

helle/slå kaldt vatn i blodet på nokon

Tyding og bruk

dempe sterke kjensler hos nokon;

Sjå: blod, kald, vatn

etter 1

subjunksjon

Tyding og bruk

innleier ei leddsetning som uttrykkjer at noko skjer på eit seinare tidspunkt;
da (2, 1), etter at
Døme
- eg kom etter han var gått;
- etter han ikkje vaks meir, kjøpte han seg bunad
innleier ei leddsetning som uttrykker ei samanlikning;
dess (3, 1), jo (2
Døme
- etter før du kjem, etter før blir du ferdig

Faste uttrykk

etter det
innleier ei leddsetning som uttrykkjer noko ein går ut frå;
ifølgje det, med utgangspunkt i det
etter det eg høyrer, har han kjøpt seg bubil;
etter det dei seier, blir det ein kald vinter

gjerast

verb

Tyding og bruk

te seg som;
låst
Døme
- gjerast som ein er glad
vere i emning, lage seg til, utvikle seg (positivt), vekse fram, mognast
Døme
- ungdomen gjerst – veks (fint) til;
- osten står og gjerst
bli, verte
Døme
- vinteren gjerst kald

Faste uttrykk

gjerast på
skape seg til;
gjere med vilje eller på trass
du gjerst på å søle

vinterdag

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

dag om vinteren
Døme
- ein kald vinterdag
i bunden form eintal: 14. oktober, dagen da vinterhalvåret ifølgje primstaven tek til;
jamfør vinternatt (2)

Faste uttrykk

ha vore ute ein vinterdag før
tole påkjenningar;
ha livsrøynsle

stål 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt stál, opphavleg ‘noko stivt og hardt’; samanheng med stag

Tyding og bruk

samnemning for jernlegeringar som ein kan smi (1)
Døme
- rustfritt stål;
- ei øksegg er av stål;
- berebjelkar av stål
- - armeringsstål
  - profilstål
  - spesialstål
del av gjenstand eller reiskap av stål (2, 1);
jamfør skeisestål
Døme
- skifte stålet i dreiebenken
pengar, gryn (5)

Faste uttrykk

ha nervar av stål
vere kald og roleg når ein blir utsett for påkjenningar
mjukt stål
smijern
vilje av stål
sterk vilje
ein gut med vilje av stål;
ho har vilje av stål

stri 2, strid 2

adjektiv

Opphav

norrønt stríðr

Tyding og bruk

om hår, gras eller liknande: som står rett opp eller ut;
strittande
Døme
- ha stritt hår og skjegg
om vêr eller straum i vatn: hard, sterk
Døme
- ein kald og stri vind
- brukt som adverb:
  elva gjekk stri
om menneske eller dyr: sta, ubøyeleg (2)
Døme
- ei stri og hard kvinne
- brukt som adverb:
  ho stod stritt på sitt
som leitar mykje på;
svært slitsam;
hard (2)
Døme
- ein stri tørn
- brukt som adverb:
  ha det stritt
dryg (5)
Døme
- eit stritt krav;
- ein stri pris

Faste uttrykk

i strie straumar
i stor mengd
ølet flaut i strie straumar;
det kom folk i strie straumar

skulder

substantiv hokjønn

Opphav

truleg frå lågtysk

Tyding og bruk

del av menneskekroppen mellom overarm og hals;
aksel (1, 1)
Døme
- slengje kåpa over skuldrene;
- vere brei over skuldrene;
- kike seg over skuldra
del av klesplagg som dekkjer skuldrene
Døme
- jakka var litt stor i skuldrene
smalt felt eller kant mellom veg og gøft
- - vegskulder

Faste uttrykk

få ei kald skulder
møte lite forståing
få klapp på skuldra
få ros
høge skuldrer
det å vere overspent og stressa
begge laga spelar med høge skuldrer;
det gjeld og roa seg ned og ikkje ha høge skuldrer
låge skuldrer
tilstand med avslappa haldning
dei går til kampen med låge skuldrer;
ha låge skuldrer sjølv om ting ikkje blir som ein har tenkt
senke skuldrene
slappe av
no kan eg endeleg ta meg ein kopp kaffi og senke skuldrene
sjå seg over skuldra
følgje med på kva som skjer rundt ein
stå skulder ved skulder
stå saman;
vere samde
trekkje på skuldrene
vise likesæle;
dra på akslene

Side 1 av 16

Resultat per side: