Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
11 treff

Nynorskordboka 11 oppslagsord

leveregel

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

regel for livsførsel
Døme
  • ein god leveregel
Artikkelside

prinsipp

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin ‘opphav, grunnlag’

Tyding og bruk

  1. grunnleggjande tanke eller retningslinje som ein følgjer eller går ut frå;
    Døme
    • matematiske prinsipp;
    • byggje hus etter nye prinsipp
  2. grunnleggjande etisk eller moralsk synsmåte;
    leveregel
    Døme
    • halde fast på prinsippa sine
  3. kjelde, opphav, første årsak;
    verkande kraft
    Døme
    • trua på Gud som det høgaste prinsippet i tilværet;
    • ein kamp mellom gode og vonde prinsipp

Faste uttrykk

  • av prinsipp
    av prinsipielle grunnar
    • reise kollektivt av prinsipp
  • i prinsippet
    som hovudregel;
    prinsipielt
    • i prinsippet er eg samd
  • ri prinsipp
    tvihalde på prinsippa sine utan å ta omsyn til andre faktorar;
    jamfør prinsippryttar
Artikkelside

fem

determinativ kvantor

Opphav

norrønt fim(m); truleg samanheng med finger

Tyding og bruk

  1. grunntalet 5
    Døme
    • klokka er fem over ti
  2. skulekarakteren 5
    Døme
    • få 5 i norsk

Faste uttrykk

  • fem om dagen
    mål om å ete minst fem porsjonar frukt, bær og grønsaker kvar dag
    • minst fem om dagen er ein god leveregel
  • gå fem på
    (opphaveleg frå eit kortspel) bli lurt
    • juryen gjekk fem på
  • ikkje ta fem øre for
    ikkje unnsjå, skamme seg eller vike tilbake for;
    ikkje ta fem cent for
    • han tek ikkje fem øre for å sladre på kameratane
  • ikkje vere ved sine fulle fem
    ikkje ha sitt fulle vit, ikkje vere riktig klok eller klar
    • ingen ved sine fulle fem ville seie ja
  • ta seg fem minutt
    ta ein kort pause
    • ho tok seg fem minutt med ein kollega
Artikkelside

parabel

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom latin; frå gresk parabole ‘samanlikning’

Tyding og bruk

  1. enkel forteljing, gjerne frå kvardagslivet, som skal klargjere ei djupare sanning, ein høgare moralsk leveregel eller liknande;
  2. bogen linje der kvart punkt på linja har like stor avstand frå eit fast punkt (brennpunktet) som frå ei gjeven rett linje;
Artikkelside

fem om dagen

Tyding og bruk

mål om å ete minst fem porsjonar frukt, bær og grønsaker kvar dag;
Sjå: fem
Døme
  • minst fem om dagen er ein god leveregel
Artikkelside

maksime

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin maxima (regula, sententia) ‘den viktigaste (regelen, setninga)'

Tyding og bruk

Artikkelside

ordtøke

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt orðtǿki

Tyding og bruk

setning som uttrykkjer ei allmenn erfaring eller ein leveregel;
Døme
  • aust eller vest, heime er best er eit velkjent ordtøke
Artikkelside

grunnsetning

substantiv hokjønn

Opphav

jamfør setning

Tyding og bruk

  1. setning (2) som andre setningar kan utleiast eller provast ut frå, men som sjølv ikkje kan eller treng å provast;
  2. leveregel, rettesnor, prinsipp
Artikkelside

hovudsetning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • hovudsetninga hennar var å aldri gå sint til sengs
  2. i grammatikk: eldre nemning på heilsetning
Artikkelside

ordtak

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt orðtak; jamfør tak (2

Tyding og bruk

  1. setning som uttrykkjer ei allmenn erfaring eller ein leveregel;
Artikkelside
Side 1 av 2