Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 20 oppslagsord

apogeum

substantiv inkjekjønn

Uttale

apogeˊum

Opphav

av gresk apo ‘frå’ og ge ‘jord’

Tyding og bruk

i astronomi: det punktet i bana (1 til månen eller ein satellitt som ligg lengst frå jorda;
til skilnad frå perigeum
Artikkelside

perigeum

substantiv inkjekjønn

Uttale

utt -geˊ(um)

Opphav

av gresk peri- og ge ‘jord’; jamfør peri-

Tyding og bruk

det punktet i månebanen eller ein satellittbane som ligg nærast jorda;
jamfør apogeum
Artikkelside

mak 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt mak ‘gjeremål, mellomvære’, av lågtysk (ge)mak ‘høveleg’; samanheng med make (1

Tyding og bruk

roleg lag eller måte;
Døme
  • sitje i mak

Faste uttrykk

  • i ro og mak
    smått og seint, roleg
Artikkelside

lykke, lukke 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt lukka og lykka; av lågtysk (ge)lucke ‘lagnad, lykke’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • er lykka god, når vi fram i tide
  2. god lagnad;
    framgang, hell
    Døme
    • ha lykka med seg;
    • betre lykke neste gong!
    • det var ei lykke at skredet gjekk bortanfor husa
  3. djup og varig kjensle av glede og velvære;
    Døme
    • streve etter lykka;
    • finne lykka i livet;
    • bli fylt av lykke;
    • stråle av lykke

Faste uttrykk

  • freiste lykka
    prøve ut noko som ein vonar vil lykkast;
    prøve lykka
  • gjere lykke
    gjere oppglødd;
    ha suksess
    • gjere lykke hos publikum
  • lykka er betre enn forstanden
    hellet gjer at noko går bra sjølv om ein har handla uklokt
  • lykke på reisa!
    god reise!
  • lykke til!
    brukt som lykkynsking til nokon som skal gjere noko
    • lykke til med arbeidet!
  • prøve lykka
    prøve ut noko som ein håper vil lykkast;
    gje seg ut på noko utan å vite om det vil gå godt eller dårleg
    • ho prøvde lykka som modell;
    • prøve lykka i USA
  • på lykke og fromme
    på vona, på slump, som vågnad
    • gjere noko på lykke og fromme
  • til all lykke
    som vel var;
    heldigvis
    • til all lykke vart ingen skadde
  • til lykke!
    brukt som lykkynsking: gratulerer!
    • til lykke med dagen!
    • til lykke med barnet!
  • vere si eiga lykkes smed
    forme sin eigen lagnad;
    jamfør vere sin eigen lykkesmed
Artikkelside

fadder

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lågtysk (ge)vadder(e); frå latin compater ‘(åndeleg) medfader’

Tyding og bruk

  1. person som er vitne ved dåp;
    Døme
    • dei har spurt henne om å vere fadder til barnet;
    • foreldre og fadrar
  2. person som hjelper ein som er yngre eller meir urøynd, i ein startfase
    Døme
    • kvar førsteklassing får ein eldre elev som fadder;
    • ho er fadder for den nytilsette;
    • dei nye studentane får tildelt ein fadder

Faste uttrykk

  • stå fadder for
    • vere fadder ved dåpen
      • eg stod fadder for nevøen min
    • vere med på å få fram
      • han stod fadder for den nye lova
Artikkelside

granne

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt granni, g- av germansk ge- ‘saman’; samanheng med islandsk rann ‘hus’

Tyding og bruk

land, folk som er nær
Døme
  • be grannen om hjelp;
  • dei er gode grannar;
  • grannen min på lesesalen;
  • Sverige, grannen vår i aust
Artikkelside

geo-

prefiks

Opphav

av gresk ge ‘jord’

Tyding og bruk

prefiks (1) i ord som nemner noko som gjeld jord eller jorda;
Artikkelside

germanium

substantiv inkjekjønn

Opphav

av latin; etter namnet Germania ‘Tyskland’

Tyding og bruk

metallisk grunnstoff (1) med atomnummer 32, mellom anna brukt til halvleiarar;
kjemisk symbol Ge
Artikkelside

geberde 1

substantiv hokjønn

Opphav

frå tysk, av gammalhøgtysk ge- og bar ‘måte’; jamfør ge-

Tyding og bruk

armrørsle, gestus, fakte (1
Døme
  • gjere rare geberder
Artikkelside

shekel

substantiv hankjønn

Opphav

hebraisk opphavleg orientalsk vekteining, av shaqal ‘ve ge’

Tyding og bruk

mynteining i Israel
Døme
  • 1 shekel = 100 agorot
Artikkelside
Side 1 av 2