Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 19 oppslagsord

adel

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk , opphavleg ‘(høgboren) ætt’; samanheng med norrønt aðal ‘eigenskap’ og odel

Tyding og bruk

særleg om eldre eller utanlandske forhold: (medlemer av) øvste samfunnsklasse, (oftast) med lovfesta og arvelege førerettar
Døme
- kongen og adelen;
- den franske adelen;
- av gammal adel
adelskap (1, 1)
i overført tyding: gjæv, opphøgd eigenskap eller karakter
Døme
- adel i hug og lynne

Artikkelside

borgarstand

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

jamfør stand (

Tyding og bruk

om eldre forhold: stand (, 1) som femnde om særleg handelsfolk og handverkarar i byane;

til skilnad frå adel, bondestand og presteskap

Artikkelside

borgarskap

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

det å vere borgar
før: rett til å drive ei viss næring
borgarklasse (1);
i bunden form: borgarane i ein by; til skilnad frå adel og arbeidarklasse

Artikkelside

lensadel

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

om eldre forhold: adel som rår over eit len (1)

Artikkelside

hoffadel

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

om eldre forhold: adel knytt til eit hoff (1);

til skilnad frå landadel

Artikkelside

odel

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt óðal; samanheng med adel

Tyding og bruk

odelsrett
Døme
- ta att ein gard på odel
eigedom som det er odelsrett til
eigedomsrett

Faste uttrykk

få til odel og eige
få som eigedom
få ein vandrepokal til odel og eige

Artikkelside

edel

adjektiv

Opphav

frå lågtysk; samanheng med adel

Tyding og bruk

av særleg god eller fornem karakter
Døme
- ein edel hesterase;
- edle andletsdrag;
- den edle kunsten å bryggje skikkeleg øl
storsinna (1, nobel
Døme
- eit edelt menneske;
- eit edelt sinnelag;
- få medalje for edel dåd

Faste uttrykk

edelt metall
metall som ikkje oksiderer eller rustar, til dømes gull, sølv og platina
edle dropar
alkoholhaldig drikke av høg kvalitet
servere edle dropar til maten;
sikre seg edle dropar før høgtida