Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
206 treff

Bokmålsordboka 101 oppslagsord

klingeling

interjeksjon

Opphav

lydord

Betydning og bruk

brukt for å etterligne bjelleklang
Eksempel
  • klingeling! sa bjellene
Artikkelside

kling 2

interjeksjon

Opphav

lydord

Betydning og bruk

brukt for å etterligne en klingende (2 lyd
Eksempel
  • kling! sa klokka
Artikkelside

klikk-klakk

interjeksjon

Opphav

lydord

Betydning og bruk

jevnt todelt klikkende lyd;
jamfør klikke (1)
Eksempel
  • klikk-klakk, klikk-klakk sa det av hæler i asfalten
Artikkelside

kvass 2, hvass

adjektiv

Opphav

norrønt hvass

Betydning og bruk

  1. med skarp kant eller spiss
    Eksempel
    • en kvass øks;
    • et kvast knivblad;
    • et dyr med kvasse tenner;
    • et vilt landskap med kvasse tinder
  2. om vind, luft eller lyd: skarp, hard;
    bitende;
    gjennomtrengende
    Eksempel
    • sette i et kvast skrik
    • brukt som adverb
      • det blåste kvast
  3. streng, brysk
    Eksempel
    • sende noen et kvast øyekast
    • brukt som adverb
      • nei, sa hun kvast
  4. skarp og oppvakt;
    kritisk
    Eksempel
    • kvasse hoder;
    • være kvass i replikken
  5. voldsom, heftig
    Eksempel
    • en kvass strid

Faste uttrykk

  • en kvass penn
    en kritisk og god uttrykksmåte
Artikkelside

kvirrevitt 2

interjeksjon

Opphav

jamfør kvitre; lydord

Betydning og bruk

brukt for å gjengi fuglekvitter
Eksempel
  • kvirrevitt! sa linerla
Artikkelside

kroppsspråk

substantiv intetkjønn

Opphav

etter engelsk body language

Betydning og bruk

måte som en uttrykker følelser, sinnstilstand og meininger på med kroppsholdning, fakter og ansiktsuttrykk
Eksempel
  • kroppsspråket hans sa noe annet enn munnen
Artikkelside

kristenmann

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

kristen person
Eksempel
  • det lukter kristenmanns blod, sa trollet
Artikkelside

slå kontra

Betydning og bruk

Se: kontra
  1. gjøre motstand;
    slå tilbake
    Eksempel
    • gjestene tok føringen, men hjemmelaget slo kontra
  2. mene det motsatte;
    ombestemme seg
    Eksempel
    • han slo kontra og sa at han likevel ville være med
Artikkelside

etterplapring

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

uselvstendig gjentaking av det andre sier
Eksempel
  • alt de sa, var etterplapring av lederen
Artikkelside

denne

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt m akkusativ þenna, opphavlig av II den

Betydning og bruk

  1. i femininum, maskulinum entall;
  2. betegner at noe er nært i tid, rom eller tanke, i motsetning til noe fjernt, ukjent
    Eksempel
    • ta denne kniven;
    • denne gangen gikk det bra;
    • denne stolen som står her;
    • han sa det, denne mannen, at …
  3. brukt nedsettende
    Eksempel
    • hvem er han, denne Per?
    • stadig denne mistroen!
  4. med genitiv i forbindelse med dato:
    Eksempel
    • 15. dennes – (etter latin huius (mensis)) 15. denne måned
Artikkelside

Nynorskordboka 105 oppslagsord

madrasa

substantiv hankjønn

Uttale

madraˊsa

Opphav

frå arabisk

Tyding og bruk

høgskule eller universitet for islamske studium
Døme
  • han studerte Koranen ved ein madrasa i to år
Artikkelside

nakke

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hnakki

Tyding og bruk

  1. baksida av halsen
    Døme
    • vere stiv i nakke og rygg;
    • kjærteikne nakken
  2. øvste del av ryggen
    Døme
    • dei gjekk med bøygd nakke og sa ingenting;
    • ta skia på nakken
  3. bakre del av noko som minner om ein nakke (1), til dømes bakre del på kniv- eller økseblad

Faste uttrykk

  • få nokon på nakken
    få nokon etter seg;
    få med nokon å gjere
    • ein råkøyrar kan få politiet på nakken
  • ha auge i nakken
    vere på vakt, vere påpasseleg
  • kaste med nakken
    vere overlegen
  • knekkje nakken
    ta på seg noko ein ikkje greier
    • ha eit mål som ein lett kan knekkje nakken på
  • ta beina på nakken
    skunde seg;
    flykte av stad
  • ta seg sjølv i nakken
    ta seg saman
Artikkelside

likefram

adjektiv

Tyding og bruk

  1. Døme
    • eit likeframt spørsmål;
    • ei enkel og likefram forteljing
  2. naturleg, liketil, endefram
    Døme
    • dei er opne og likeframme
  3. brukt som adverb: ganske enkelt, rett og slett;
    Døme
    • han er likefram blitt lurt;
    • dette er likefram morosamt;
    • ho sa sanninga likefram
Artikkelside

ekstravakt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

vakt (1, 1) som kjem i tillegg til ordinær teneste
Døme
  • ho sa aldri nei til ei ekstravakt;
  • det var kamp om ekstravaktene
Artikkelside

ikkje

adverb

Opphav

norrønt ekki

Tyding og bruk

  1. brukt til å nekte innhaldet i ei setning
    Døme
    • eg røykjer ikkje;
    • han vil ikkje gå;
    • er han ikkje gått enno?
    • ikkje veit eg korleis det skal gå;
    • meg skremmer han ikkje;
    • kvifor ikkje det?
    • brukt i undersetning
      • ho sa at ho ikkje ville reise;
      • da han ikkje var komen til rett tid, gjekk dei;
      • det er ikkje det at han ikkje greier det
  2. brukt i spørjesetning der ein ventar eit stadfestande svar
    Døme
    • er ho ikkje stor og sterk?
    • luktar det ikkje fælt?
  3. brukt for å uttrykkje ei spørjande eller tvilande tyding
    Døme
    • han går da vel ikkje og mistrivst og stundar heim?
    • du har vel ikkje ein tiar å låne meg?
  4. brukt i utbrot der den nektande utsegna har positiv tyding
    Døme
    • sanneleg er det ikkje Mari som sit der!
  5. brukt for å gje eit einskilt ord eller ledd nektande tyding
    Døme
    • ikkje ein lyd høyrde dei;
    • ikkje nokon skulle vite det;
    • han kunne kanskje ikkje lese?
  6. brukt saman med adjektiv som nemner dårleg kvalitet, låg grad eller liknande, for å uttrykkje motsett tyding
    Døme
    • det var ikkje dårleg!
    • det var ikkje lite han fekk gjort

Faste uttrykk

  • ikkje det eg veit
    brukt for å svare nektande, men med atterhald
    • har han flytta? Ikkje det eg veit
  • ikkje for det
    brukt for å hindre at nokon legg for stor vekt på ei føregåande ytring
    • fekk du verkeleg alt det der? Ja, ikkje for det, du har jo fortent det
  • ikkje for å …
    brukt for å seie imot ei mogleg innvending
    • ikkje for å skryte, men eg har hatt mange viktige verv
  • ikkje sant
    • brukt som ei oppmoding til å stadfeste eller godkjenne innhaldet i ei ytring
      • du ser det for deg, ikkje sant?
    • brukt for å stadfeste innhaldet i noko ein annan seier
      • det var utruleg vakkert. Ja, ikkje sant?
Artikkelside

bord 2

substantiv inkjekjønn

Uttale

boˊr

Opphav

norrønt borð

Tyding og bruk

  1. møbel med vassrett plate eller skive og understell av bein eller bukkar
    Døme
    • bord og stol;
    • dekkje bordet;
    • dekkje på bordet;
    • ta av bordet;
    • tinge bord på restaurant
  2. skoren trelast av visse dimensjonar;
  3. fjøl eller planke i båtkledning
  4. side eller kant på fartøy; jamfør babord (1 og styrbord (1

Faste uttrykk

  • bank i bordet
    (sagt samstundes som ein bankar på noko av tre) motverke at ei optimistisk ytring utfordrar overnaturlege makter slik at hellet snur
    • alt har, bank i bordet, gått problemfritt;
    • eg skulle banka i bordet då eg sa det
  • bordet fangar
    • utspela kort må liggje
    • overført tyding: ei handling eller utsegn kan ikkje kallast tilbake og er bindande;
      gjort er gjort
  • dele bord og seng
    leve saman, vere gift (med nokon)
  • det er ikkje mitt bord
    det er ikkje mitt ansvarsområde
  • få på bordet
    • overført tyding: bli presentert for arbeidsoppgåve
      • administrasjonen fekk saka på bordet
    • overført tyding: få fram i lyset
      • få alle fakta på bordet
  • gjere reint bord
    • ete alt som er sett fram
    • reinske opp;
      kvitte seg med alt
    • i konkurransar og liknande: vinne alt som er mogleg å vinne
  • gå frå borde
    • gå i land frå fartøy
      • gå frå borde
    • i overført tyding: slutte i leiande stilling
  • kaste over bord
    òg overført tyding: kvitte seg med
  • kome til dekt bord
    kome til arbeid eller liknande der alt er gjort ferdig på førehand;
    få alt lagt til rette for seg
  • leggje korta på bordet
    tilstå, fortelje alt
  • leggje roret i borde
    leggje lengst ut til sida
  • leggje roret til bords
    leggje lengst ut til sida
  • liggje bord om bord
    liggje side om side
    • fartøya låg bord om bord
  • over bordet
    (avgjere, avtale noko) direkte, der og da
  • over bord
    ut i sjøen frå båt
    • mann over bord!
  • slå i bordet
    vere streng og syne at ein vil ha igjennom viljen sin
  • til bords
    • bort til eit bord der ein et eit måltid
      • gå til bords;
      • setje seg til bords
    • ved sida av under eit (formelt) måltid
      • ha verten til bords
  • under bordet
    (ekstra og) utan at ytinga er openlys og lovleg;
    i løynd
    • mange seljarar ønskjer å få betalt under bordet for å unngå skatt
Artikkelside

kliss klass

Tyding og bruk

brukt om gjenteke klissete lyd;
Sjå: kliss
Døme
  • kliss klass sa det da vi vassa gjennom myra
Artikkelside

klukk 3

interjeksjon

Opphav

lydord

Tyding og bruk

lydord for å skildre klukkande lyd
Døme
  • klukk, klukk! sa høna;
  • klukk! høyrde vi frå bekken
Artikkelside

kliss 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av klisse

Tyding og bruk

  1. seig, kleimete masse
    Døme
    • sirup er noko kliss
  2. tilgjord, kleisen uttrykksmåte eller framferd
    Døme
    • filmen var berre noko kliss

Faste uttrykk

  • kliss klass
    brukt om gjenteke klissete lyd
    • kliss klass sa det da vi vassa gjennom myra
Artikkelside

manne

manna

verb

Opphav

norrønt manna ‘oppsede til ein dyktig mann’; av mann

Tyding og bruk

hyre, skaffe mannskap til
Døme
  • manne ein båt

Faste uttrykk

  • manne opp
    setje mot i
  • manne seg opp
    ta mot til seg, ta seg saman
    • han manna seg opp og sa eit klart nei
Artikkelside
Side 4 av 11