Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
128 treff

Bokmålsordboka 5 oppslagsord

Nynorskordboka 123 oppslagsord

nattvake

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å halde seg vaken ei heil natt;
det å vere på vakt heile natta
Artikkelside

haug

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt haugr

Tyding og bruk

  1. (rundvoren) høgd i terrenget
    Døme
    • dei vart borte bak ein haug;
    • huset på haugen
  2. som har form som ein haug (1);
    samankasta hop
    Døme
    • ein haug med jord;
    • kleda låg i ein haug på golvet
  3. stor mengd, mykje
    Døme
    • kjøpe ein haug med bøker;
    • ein heil haug med pengar
  4. i folketru: bustad for haugfolk og andre underjordiske

Faste uttrykk

  • gammal som alle haugane
    veldig gammal;
    utgammal
  • kongen på haugen
    • barneleik der målet er å nå toppen av ein haug først og hindre andre frå å gjere det same
    • i overført tyding: person som har overtaket eller er dominerande
      • ho har vore konge på haugen i narkotikamiljøet i mange år;
      • seniorlaget var dei verkelege kongane på haugen
  • leggje i haug
    om eldre forhold: gravleggje (1), haugleggje
  • midt i haugen
    blant det middelmåtige eller gjennomsnittlege
    • dei havna midt i haugen blant deltakarane;
    • filmen landar midt i haugen av sånne filmar
  • over alle haugar
    langt borte;
    langt av stad
  • ta i haugen
    velje på måfå i mengda
Artikkelside

klokketime

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

heil time, 60 minutt;
til skilnad frå skuletime
Døme
  • arbeidet tok fleire klokketimar
Artikkelside

kasse

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

gjennom tysk, frå italiensk; av latin capsa, samanheng med capere ‘ta, romme’

Tyding og bruk

  1. (oftast firkanta) behaldar av tre, metall, plast eller liknande av varierande storleik;
    stor øskje
    Døme
    • ei kasse øl;
    • dei pakka bøkene i kasser
  2. noko som minner om formen av ei kasse
    Døme
    • bilen er ei gammal kasse;
    • bydelen er berre store kasser av betong
  3. noko som omgjev eller beskytter noko
  4. rom eller stad for inn- og utbetalingar i butikk, bank, kontor eller liknande
    Døme
    • sitje i kassa
  5. forråd av pengar;
    kassaapparat, pengeskrin
    Døme
    • ho tel opp kassa;
    • dei stal av kassa
  6. middel eller fond for medlemene i ein institusjon eller til samfunnsføremål

Faste uttrykk

  • ebbe i kassa
    lite pengar;
    pengemangel
    • det er ebbe i kassa, så det var ikkje pengar til røyk
  • per/pr. kasse
    • som har penger
    • som føler seg i form;
      som er i orden
      • ho kjenner seg ikkje per kasse i dag;
      • uttalen er ikkje heil per kasse;
      • ho er alltid per kasse når det gjeld mote
  • spytte i kassa
    gje økonomisk støtte;
    betale
    • fleire investorar spytta i kassa for å sikre det lokale museet
Artikkelside

leiv

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hleifr

Tyding og bruk

heil skive flatbrød, lefse eller vanleg brød
Artikkelside

lengdeakse

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

akse som går etter lengderetninga av noko
Døme
  • flyet gjer ei heil vriding om lengdeaksen sin
Artikkelside

laiv

substantiv hankjønn

Uttale

laiv

Opphav

kortform av engelsk live-action role-playing

Tyding og bruk

rollespel (2) der kvar deltakar spelar ei rolle med visse eigenskapar gjennom heile spelet, ofte med kostyme og andre effektar
Døme
  • dei deltok på ein stor laiv som varte ei heil veke;
  • laiven vart arrangert på eit polsk slott
Artikkelside

kvart 1

substantiv hankjønn

Opphav

av latin quartus ‘den fjerde’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • kjøpe ein kvart av ein gris;
    • det tok ein og ein kvart time
  2. om klokkeslett: 15 minutt før eller etter ein heil time
    Døme
    • klokka kvart over eitt;
    • vi må gå kvart på fire
  4. fjerde tone i ein diatonisk skala;
    intervall på tre steg i ei tonerekkje
  5. a-streng på fiolin eller fele
  6. i fekting: hogg eller støyt mot høgre sida på motstandaren og den tilsvarande paraden
Artikkelside

kollektiv 2

adjektiv

Opphav

av latin ‘samla (saman)'; jamfør kollekt

Tyding og bruk

  1. som gjeld ei heil gruppe;
    Døme
    • kollektivt ansvar;
    • kollektiv oppgåveløysing;
    • kollektivt transporttilbod;
    • kollektiv trygging av landet i ei forsvarspakt
  2. i grammatikk: som samlar eit mangfald til ei eining
    Døme
    • kollektive substantiv som ‘folk’
Artikkelside

integritet

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin integritas, av integer ‘heil, urørt’

Tyding og bruk

  1. rett ein stat har til å vere sjølvstendig;
    sjølvstende
    Døme
    • garantere integriteten til dei små landa
  2. rett til å ikkje bli audmjuka;
    det å vere ukrenkjeleg
    Døme
    • ta vare på integriteten og verdigheita til pasienten
  3. det å ikkje la seg påverke av haldningar og meiningar andre har
    Døme
    • ta vare på integriteten sin
  4. datatryggleik som hindrar hacking og systemfeil
Artikkelside
Side 4 av 13