Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
150 treff

Bokmålsordboka 47 oppslagsord

dioksid

substantiv intetkjønn

Opphav

av di- (1

Betydning og bruk

oksid med to oksygenatomer i molekylet
Artikkelside

diode

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk di- og hodos ‘vei’; av di- (1 og -ode

Betydning og bruk

elektrisk komponent med to elektroder (en anode og en katode) der strømmen går i én retning, fra anoden til katoden
Artikkelside

dimorf

adjektiv

Opphav

av gresk di- og morphe ‘form’; jamfør di- (1 og -morf

Betydning og bruk

som opptrer eller fins i to former
Eksempel
  • en dimorf sopp som veksler mellom å være gjærsopp og muggsopp
Artikkelside

dimittere

verb

Opphav

av latin di- og mittere ‘sende’; jamfør di- (2

Betydning og bruk

  1. gi fri etter avsluttet militærtjeneste
    Eksempel
    • soldaten ble dimittert
  2. sende hjem;
    slippe fri
    Eksempel
    • bli dimittert fra legevakten;
    • de arresterte ble dimittert etter avhøret
Artikkelside

dimensjon

substantiv hankjønn

Opphav

av latin di- og metiri ‘avmåle’; jamfør di- (2

Betydning og bruk

  1. fysisk utstrekning i én retning
    Eksempel
    • de tre dimensjonene bredde, lengde og høyde;
    • en flate har to dimensjoner;
    • Einstein innførte tiden som den fjerde dimensjon
  2. omfang av en bestemt størrelse
    Eksempel
    • skruer i alle dimensjoner;
    • et bygg med store dimensjoner;
    • saken antok betydelige dimensjoner;
    • et problem av globale dimensjoner;
    • en skandale av dimensjoner
  3. et bestemt trekk ved en sak, et fenomen eller lignende;
    side, aspekt
    Eksempel
    • en moralsk dimensjon;
    • en politisk dimensjon;
    • den religiøse dimensjonen;
    • tilføre rollen en ny dimensjon
Artikkelside

dilemma

substantiv intetkjønn

Opphav

av gresk di- og lemma ‘dobbeltsetning’; av di- (1 og lemma ‘antakelse, forutsetning’

Betydning og bruk

situasjon der en er nødt til å velge mellom to like ubehagelige muligheter;
Eksempel
  • et moralsk dilemma;
  • etiske dilemmaer;
  • stå overfor et dilemma;
  • komme opp i et dilemma;
  • sette noen i et dilemma
Artikkelside

digresjon

substantiv hankjønn

Opphav

av latin dis- og gradi ‘det å gå bort’; av di- (2

Betydning og bruk

sidesprang fra et hovedemne;
Eksempel
  • et foredrag fullt av digresjoner
Artikkelside

diglossi

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk di- og glossa ‘tale, tunge’; av di- (1

Betydning og bruk

i språkvitenskap: tilstand i et språksamfunn der to språk eller to varieteter av samme språket har hver sine bruksområder
Artikkelside

diesel

substantiv hankjønn

Uttale

diˊsel

Opphav

etter navnet til den tyske ingeniøren R. Diesel, 1858–1913

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • fylle diesel;
    • kjøretøy som går på diesel;
    • ha høye avgifter på bensin og diesel
  2. Eksempel
    • gå over til diesel
Artikkelside

dechiffrere

verb

Uttale

desjifreˊre

Opphav

av fransk dechiffrer, av de- og chiffre ‘siffer’; jamfør de- og chiffrere

Betydning og bruk

  1. overføre chiffertekst til klartekst;
    til forskjell fra chiffrere
    Eksempel
    • dechiffrere et telegram
  2. i overført betydning: forsøke å tyde eller tolke
    Eksempel
    • dechiffrere en beskjed;
    • dechiffrere håndskriften til noen;
    • jeg klarte ikke helt å dechiffrere mumlinga di
Artikkelside

Nynorskordboka 103 oppslagsord

felle tårer over

Tyding og bruk

gråte, syrgje av di (noko er hendt);
Sjå: tåre
Artikkelside

femdelt skule

Tyding og bruk

grunnskule med berre fem klasser (av di to klassesteg kan vere samanslegne);
Sjå: femdelt
Artikkelside

redda av gongongen

Tyding og bruk

Sjå: gongong
  1. i boksing: unngå å tape av di runden er slutt
    Døme
    • boksaren vart redda av gongongen
  2. i overført tyding: kome ut av ein uønskt situasjon i siste liten, ofte grunna ytre omstende
    Døme
    • timen var slutt, og ein stressa lærar var redda av gongongen
Artikkelside

den fjerde verda

Tyding og bruk

(restar av) urfolkesetnad med særeigne livs- og kulturformer som (ofte) er truga av meir moderne samfunnsformer av di desse folkegruppene ikkje har nemnande politisk innverknad;
Sjå: verd
Artikkelside

gongong

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom engelsk, frå malayisk; opphavleg lydord

Tyding og bruk

slaginstrument av ei metallplate og ei klubbe som blir brukt i orkester og til å gje signal med
Døme
  • pauker, trommesett og gongong

Faste uttrykk

  • redda av gongongen
    • i boksing: unngå å tape av di runden er slutt
      • boksaren vart redda av gongongen
    • i overført tyding: kome ut av ein uønskt situasjon i siste liten, ofte grunna ytre omstende
      • timen var slutt, og ein stressa lærar var redda av gongongen
Artikkelside

hattehylle

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

hylle til å leggje hattar eller andre mindre ting på
Døme
  • du kan leggje veska di på hattehylla
Artikkelside

heidre

heidra

verb

Opphav

norrønt heiðra

Tyding og bruk

vise heider;
Døme
  • han vart heidra med Kongens fortenestemedalje;
  • du skal heidre far din og mor di
Artikkelside

ære 2

æra

verb

Opphav

norrønt æra; frå lågtysk eren

Tyding og bruk

  1. syne ære (1, 1), vyrdnad
    Døme
    • du skal ære far din og mor di;
    • dei gamle skal ein ære, dei unge skal lære
  2. gjere ære (1, 2) på, heidre
    Døme
    • ho vart beden inn i beste stova og æra med det likaste huset hadde
  3. tilbe, dyrke, vise ærefrykt
    Døme
    • elske og ære Herren
Artikkelside

vyrdløyse, vørdløyse, vørdsløyse

substantiv hokjønn

Opphav

sjå -løyse

Tyding og bruk

  1. det å vere vyrdlaus
    Døme
    • likesæle og vyrdløyse
  2. vyrdlaus person
    Døme
    • di vyrdløyse der du er!
Artikkelside

annan

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt annarr, akkusativ annan

Tyding og bruk

  1. ein til, enda ein, fleire av same slaget
    Døme
    • ein annan gong;
    • eg og ein annan syklist;
    • både kaffi og kaker og anna godt
  2. den eine av fleire
    Døme
    • den eine etter den andre;
    • frå ein stasjon til ein annan
  3. i same gruppe, men ikkje ein sjølv;
    Døme
    • ikkje vere som anna folk;
    • stå som ein annan tosk;
    • kjenne seg som eit anna menneske;
    • skade på både seg sjølv og andre
  4. ikkje den same;
    ulik
    Døme
    • ein annan kveld;
    • ei anna helg;
    • dei venta til ein annan dag;
    • på andre sida av vegen;
    • dette vart andre greier;
    • vente seg noko anna;
    • det er ei anna sak

Faste uttrykk

  • alt anna enn
    slett ikkje
    • oppgåvene var alt anna enn lette
  • anna enn
    så nær som
  • anna med di
    kor det no er; dessutan
  • av ei anna verd
    utanom det vanlege
  • blant anna
    (òg i fleirtal) noko(n) frå ei større gruppe;
    mellom anna;
    forkorta bl.a.
    • blant anna kan skulen ha misforstått regelen;
    • her møtte fleire personar, blant andre ordføraren
  • ein eller annan
    noko eller nokon;
    ein viss;
    einkvan
    • på ein eller annan måte;
    • i sentrum av ein eller annan by;
    • der inne stod ein eller annan;
    • på eit eller anna vis
  • ein og annan
    nokre (få)
  • frå ende til annan
    frå byrjing til slutt;
    alt saman
    • det var tull frå ende til annan
  • frå tid til anna
    av og til
  • mellom anna
    forutan, ved sida av;
    blant anna;
    forkorta m.a.
  • og anna
    (òg i fleirtal) og noko eller nokon frå ei større gruppe
  • ord for anna
    ordrett
Artikkelside
Side 4 av 11