Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
43 treff

Bokmålsordboka 8 oppslagsord

Nynorskordboka 35 oppslagsord

føremon, føremonn

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. mon (1) føre andre;
  2. betre posisjon eller eigenskapar (enn ein annan eller noko anna);
    Døme
    • ho har ein føremon framfor andre søkjarar på grunn av den lange praksisen;
    • føremoner og ulemper med ordninga;
    • det er ein føremon at dette blir gjort snøgt
Artikkelside

vyrde 2, vørde 2

vyrda, vørda

verb

Opphav

norrønt virða, vyrða; av verd (4

Tyding og bruk

  1. akte, setje høgt;
    tykkje mon i
    Døme
    • vyrde framand kultur like høgt som sin eigen
    • i perfektum partisipp:
      • vyrde gjester!
      • Vyrde Prinsesse
  2. anse, bry seg om, ha noko med
    Døme
    • eg vil ikkje vyrde slik slarv;
    • ho vyrde ikkje å svare meg

Faste uttrykk

  • vyrde seg
    ha omsut for seg sjølv
Artikkelside

gåning

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • få, ha gåning på el. om noko – leggje merke til
  2. Døme
    • dette er ikkje etter min gåning
  3. Døme
    • sjå seg gåning i noko
Artikkelside

viss 1

adjektiv

Opphav

norrønt víss, eigenleg samanfall med víss ‘vis’; samanheng med vis (2 og vite

Tyding og bruk

  1. Døme
    • vere viss på noko;
    • vite for visst;
    • den vissaste råda mot forkjøling;
    • sant og visst;
    • sikkert og visst;
    • det er visst nok – sant nok
  2. Døme
    • sitje på sin visse plass;
    • visse grunnar;
    • med visse mellomrom;
    • på visse måtar;
    • gjere det visst – særl: trulove seg;
    • ein viss herr Ås;
    • forsvinn og det i ein viss fart! – brennkvikt;
    • vere ei viss hjelp i – vere til litt hjelp;
    • til ei viss grad – i nokon mon
  3. stø, god til å råke
    Døme
    • vere viss på handa – visshendt
    • som adverb:
      • hogge visst

Faste uttrykk

  • ein viss mann
    særl: fanden
  • ein viss stad
    wc
Artikkelside

temmeleg

adverb

Opphav

lågtysk tem(m)eliken ‘høveleg’

Tyding og bruk

i stor mon, nokså, tolleg, heller, ganske
Døme
  • ein temmeleg stor auke;
  • bli temmeleg flau;
  • ho et temmeleg lite
Artikkelside

små

adjektiv

Opphav

norrønt smár

Tyding og bruk

  1. som fleirtal av liten: med liten storleik eller lite omfang
    Døme
    • små avlingar;
    • rive noko i små bitar;
    • små barn leikte i sandkassa;
    • ha små gåver – ha små evner;
    • ha små tankar om nokon, seg sjølv;
    • byen stilna av mot dei små timane – timane etter midnatt
    • småleg
      • store menn kan vere små i mange ting
    • dårleg, skral
      • leve i små kår;
      • små voner til betring;
      • det er smått med bær i år;
      • sjå smått ut
  2. kollektivt: ikkje stor
    Døme
    • poteta er små i år;
    • små sild;
    • smått korn;
    • smått regn
  3. som substantiv: noko som er lite
    Døme
    • kona skal ha små(tt) – skal ha barn;
    • store og små – vaksne og barn;
    • dei små i samfunnet – dei som ikkje har innverknad el. makt;
    • drive i det små – drive i liten målestokk
  4. som adverb: i liten mon
    Døme
    • det regna så smått;
    • byrje så smått å bli redd;
    • det gjekk smått framover

Faste uttrykk

  • med stort og smått
    alt i alt, med barn og vaksne
    • vi var tolv med stort og smått
  • selje ut i smått
    i små porsjonar el. einskildvis
  • smått om senn
    litt etter litt
Artikkelside

forsprang

substantiv inkjekjønn

Opphav

av for- (1

Tyding og bruk

det å vere føre ein annan, til dømes i ei tevling eller utvikling;
mon, avstand som ein har føre ein annan;
Døme
  • ha eit forsprang på 10 m;
  • få eit lite forsprang på nokon;
  • kutte ned på forspranget
Artikkelside

forslag 3

substantiv inkjekjønn

Opphav

av forslå

Tyding og bruk

det å forslå;
Døme
  • det er ikkje forslag i det
Artikkelside

dragsmon, dragsmonn

substantiv hankjønn

Opphav

av drag

Tyding og bruk

  1. liten (føre)mon
  2. så mykje som ein vil eller kan slå av på eit krav;
Artikkelside

den 1

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt þann, þenn, akkusativ av sá ‘den’

Tyding og bruk

særleg om noko fjernare (jf denne);
3. person eintal femininum og m; jamfør det (2 og og dei (1
Døme
  • den her mannen el. den mannen her – denne mannen;
  • dei fann ei sag, og den skal eg seie kom til nytte;
  • den saka er klar;
  • den gongen, tida (da ...);
  • den slags;
  • den var god (den)!
  • ser du den dama der (borte)?
  • den tid den sorg;
  • for den del;
  • i den grad – el. mon (som)
  • føre relativsetning:
    • den som kjem først (...)
  • ei(n) slik ei(n)
    • han er ikkje den som gjev seg
  • forsterkande:
    • dei har kjøpt seg den bilen – dvs ein flott bil
  • allment:
    • eg bryr meg ikkje om kva den og den seier
Artikkelside
Side 3 av 4