Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 347 oppslagsord

fire 1

determinativ kvantor

Opphav

av dansk fire; same opphav som norrønt fjórir

Tyding og bruk

  1. grunntalet 4
    Døme
    • fire år;
    • klokka fire;
    • så sikkert som to og to er fire
  2. karakter (4) i ein skala frå 1 til 6
    Døme
    • få fire i engelsk

Faste uttrykk

  • på alle fire
    på kne og hender
    • krype på alle fire
  • tre–fire
    • tre til fire
      • prosjektet er ferdig om tre–fire år;
      • det er tre–fire varmegrader ute
    • nokre få
      • har du ein tre–fire minutt?
      • ho vakna ein tre–fire gongar i løpet av natta
  • under fire auge
    på tomannshand;
    toeine
    • ei samtale under fire auge
Artikkelside

lov 1

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

frå dansk, av norrønt lǫg, fleirtal av lag, opphavleg ‘det som er fastsett’; jamfør leggje (6)

Tyding og bruk

  1. rettsregel som er vedteken av styresmaktene i samsvar med grunnlov og sedvanerett
    Døme
    • bryte lova;
    • vedta ei lov;
    • i lovs form;
    • lov om målbruk i offentleg teneste;
    • heling er forbode etter lova
  2. brukt som etterledd i samansetningar: ord for ein type rettsregel
  3. samling av rettsreglar som gjeld i eit land eller på eit saksområde
    Døme
    • gjeldande norsk lov;
    • alle er like for lova;
    • lov og rett;
    • lov og orden
  4. i bibelmål: (samling av) påbod frå Gud til menneska
    Døme
    • lova og profetane
  5. vedtekt(er) for eit lag eller ein samskipnad
  6. setning eller formel som uttrykkjer eit forhold som på visse vilkår er konstant
    Døme
    • økonomiske lover;
    • Parkinsons lov
  7. Døme
    • uskrivne lover for takt og tone
  8. brukt som adjektiv: lovleg, tillaten
    Døme
    • det er lov;
    • det er ikkje lov å gjere det og det

Faste uttrykk

  • lov og dom
    rettargang
    • bli fengsla utan lov og dom
  • lovas lange arm
    politiet, rettsvesenet
    • dei vart innhenta av lovas lange arm
Artikkelside

overstadig

adjektiv

Opphav

truleg av eldre dansk overstaa ‘stå full av’

Tyding og bruk

  1. i høg grad;
    Døme
    • vere i eit overstadig humør
  2. brukt som adverb: i høg grad;
    svært
    Døme
    • vere overstadig full
Artikkelside

overspent

adjektiv

Opphav

opphavleg av dansk overspænde ‘røyne for hardt’

Tyding og bruk

  1. overdrive kjenslevar eller nervøs;
    ubalansert, oppspila;
    hysterisk, nevrotisk
    Døme
    • overspente nervar;
    • han er nervøs og overspent
  2. forskrudd, røyndomsfjern
    Døme
    • ha overspente tankar om kjærleiken
Artikkelside

overfylt

adjektiv

Opphav

frå dansk , av overfylde

Tyding og bruk

fylt med meir eller fleire enn det eigenleg er rom til
Døme
  • ein overfylt buss
Artikkelside

menneske

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom dansk, frå gammalfrisisk manniska, menneska, jamfør norrønt manneskja og mennskr ‘menneskeleg’, samanheng med mann; jamfør menneskje

Tyding og bruk

  1. skapning, vesen med opprett gonge, høg intelligens og evne til å tale;
    til skilnad frå dyr og plante
    Døme
    • det moderne mennesket;
    • menneske og dyr;
    • Gud og menneske
  2. individ, person
    Døme
    • eit godt menneske;
    • eit vakse menneske;
    • ein by med 380 000 menneske;
    • det var ikkje eit menneske å sjå;
    • ha noko godt i huset i tilfelle det skulle kome eit menneske
  3. individ med tanke på menneskelege eigenskapar;
    til skilnad frå maskin (1)
    Døme
    • ho er da berre eit menneske
  4. individ med tanke på menneskeverd
    Døme
    • han er da eit menneske, han òg
  5. i tiltale og omtale (ofte nedsetjande)
    Døme
    • kom inn da, menneske!
    • kva er det du gjer, menneske!
    • stakkars menneske;
    • eg kjenner ikkje desse menneska

Faste uttrykk

  • aldri bli menneske att
    etter ei ulukke: vere fysisk eller psykisk nedbroten
  • nytt og betre menneske
    positivt forandra;
    utkvilt
    • kjenne seg som eit nytt og betre menneske
Artikkelside

meslingar

substantiv hankjønn

Opphav

diminutiv av eldre dansk masel ‘meslingar’; av gammalhøgtysk masala ‘raud svulst’

Tyding og bruk

smittsam (barne)sjukdom;
Døme
  • få meslingane;
  • det går meslingar
Artikkelside

presserande

adjektiv

Opphav

av eldre dansk pressere

Tyding og bruk

som hastar;
påtrengjande, maktpåliggjande
Døme
  • ei presserande oppgåve
Artikkelside

pore 2

pora

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

jamfør dansk purre ‘pirke’

Tyding og bruk

  1. pirke sund;
    rote
  2. erte, terge
Artikkelside

polisk

adjektiv

Opphav

gjennom dansk; frå tysk, truleg av politisch

Tyding og bruk

lur, slu, listig, underfundig
Døme
  • eit polisk smil
Artikkelside
Side 4 av 35